Василий Егоров: “Хаһан баҕарар рингэҕэ хотторо буолбакка, кыайа тахсабын!”

// Дьулурҕан архыыбыттан

Оренбург куоракка ыытыллыбыт эр дьоҥҥо Россия боксаҕа чемпионата биһиэхэ үөрүүнү бэлэхтээтэ. Билиҥҥи кэмҥэ тумус туттар боксербут, спорт үтүөлээх маастара Василий Егоров – Россия түөрт төгүллээх чемпионун аатын ылла. Иллэрээ кини төрөөбүт республикатыгар кыайыы көтөллөөх эргилиннэ.

Оттон бэҕэһээ, “Якутия” финансовай агропромышленнай корпорация салалтатын көҕүлээһининэн, бу тэрилтэ генеральнай дириэктэрин кабинетыгар чемпиону кытта көрсүһүү тэрилиннэ.

-Василий, сэһэргэһиибитин Россия, Саха сирин үтүөлээх тренерэ Артур Иннокентьевич Пахомовтан саҕалыахха. Эн бу кыайыыгын киниэхэ анаатын…

-Былырыын Россия чемпионатыгар иккис буолан баран, тута сарсыҥҥытыттан ыла быйылгы чемпионакка бэлэмнэнэн киирэн барбытым. Инники өттүгэр мин наар хамаандаҕа бастакы нүөмэринэн сылдьыбытым, оттон Самара кэнниттэн сбордарга эҥин иккис киһинэн суруллар этим. Онон испэр кыратык кыһыйа саныырым, Россияны кыайыахтаахпын, бэйэм ыйааһыммар бастакы нүөмэр буолуохтаахпын диэн сыал-сорук туруоруммутум. Салгыы Россия чемпионатын трамплин оҥостон, өссө үрдүк үктэллэргэ сананарым. Артур Иннокентьевичтыын былааммыт итинник этэ.

Хомойуох иһин, кини биһиги кэккэбититтэн хомолтолоохтук туораабытын кэнниттэн, миэхэ ыарахан этэ. Тоҕо диэтэххэ, мин киниэхэ үөрэннэҕим, наар сбордарга, күрэхтэһиилэргэ бииргэ сылдьыбыт буоллаҕым дии. Ол иһин, санаабар Артур Иннокентьевич куруук баар. Оттон күрэхтэһии иннинэ син биир ыарахан этэ. Барыта тренерим Артур Иннокентьевич туһугар диэн мотивациям өссө күүһүрбүтэ.

Финал иннинэ оруобуна мин киирсэ тахсаары турдахпына, чемпионаты тэрийээччилэр кинини кэриэстээн ылбыттара. Итинник санаппыттарыгар уонна бэйэм испэр даҕаны, билигин рингэҕэ тренербинээн иккиэн тахсан кыайабыт диэн хайдах эрэ санаам өссө күүһүрбүтэ.

–Ахтем Закировы кытта бу күһүн Россия Кубогар уонна бу, Россия чемпионатыгар иккитэ кииристиҥ. Ити киирсиилэри хайдах тэҥнээн көрөҕүҥ?

-Кини биир эрэ боксалаах. Киирэр эрэ, охсор эрэ уонна бүттэ. Финалга диэри утарсааччыларын барыларын тоһуппута. Киирэр, муннукка ыгар уонна сырбаталаан барар. Онно утарсааччылара атахтарынан туран хаалан, хотторон хаалаллара. Ол иһин мин кинини кытта киирсэрбэр, түргэмминэн уонна атахпынан үчүгэйдик үлэлиэхтээхпин диэн былаан оҥостуммутум. Куота-куота утары таба охсуулары оҥоруохха диэн этэ. Онон тактическай өттүнэн сөптөөх былааны туруоран хоттум дии саныыбын. Билигин боксаҕа тактика элбэҕи быһаарар. Төһө да эн күүстээх буол, төһө даҕаны психологическай, физическэй өттүнэн бэлэм буол, эн сыыһа тактиканан киирсэр буоллаххына – хотторон хаалыаххын сөп.

Бастакы раунд саҕаланыытыгар тоҥолоххо оҕустаран дуу, эмискэ илиим ньиэрбэтэ утуйан хаалбыта. Сутурукпун сатаан туппат буолан хаалбытым. Ол иһин бастакы рауҥҥа хаҥас илиибинэн сатаан быарга таппатаҕым. Дьиҥэ, хара бастакыттан быарга күүстээх охсуулары оҥорордуу оҥостон киирбитим. Илиим утуйан хаалыыта хата иккис рауҥҥа киирэрбэр ааспыта. Онно биир түгэҥҥэ кини төбөтүнэн түһэн, сүүһүм хайдан хаалбыта. Син биир психологическай өттүнэн бэлэм этим, барытыгар. Маннык улахан таһымнаах күрэхтэһиигэ фарт эмиэ элбэҕи быһаарар. Сорохтор итинник быһа оҕустарыы (сечка) ылан баран, ыһыллан хаалаллар. Оттон мин, итинник уустук түгэннэргэ, туохпун барытын биэрэн туран кыайыахтаахпын диэн санаалаахпын. Ханнык баҕарар түгэннэргэ өй-санаа өттүнэн бэлэм буолуохха наада. Мин хаһан баҕарар рингэҕэ хотторо буолбакка, кыайа тахсабын. Этэргэ дылы, кыайбакка эрэ тахсыбаппын диэн санаалаах киирэбин.

–Телевизорынан көрдөххө, Геннадий Ковалев эйиэхэ сүбэлээбитэ…

-Кини сүрдээҕин миэхэ көмөлөөх. Эрдэттэн билсэр этибит, сүбэлиир этэ. Кини боксата миэнигэр майгынныыр. Эмиэ хаҥастай, уонча сыл Россия сүүмэрдэммит хамаандатыгар сылдьыбыта, спорт үтүөлээх маастара. Уопуттаах спортсмен, тренер да быһыытынан күүстээх специалист. Чемпионат инниттэн кимнээҕи кытта хайдах киирсиэххэ сөбүн барытын үөрэппиппит.

Онон билигин мин тренердэрим – убайым Николай уонна Геннадий Ковалев. Николай миигин олох кыра эрдэхпиттэн үөрэтэн, такайан дьарыктаабыт чугас киһим. Россия чемпионатыгар бу кыайыым инники ситиһиилэргэ хардыы эрэ буолар. Эрдэ, 49 киилэҕэ кииристэҕим дии, билигин 52 кг ыйааһыҥҥа бастакы хардыыбын оҥордум. Билигин даҕаны үлэ элбэх, сбордар, спарринговай киирсиилэр күүтэллэр. Олимпиадаҕа кыттарга квалификационнай турнирдар бастаан муус устарга Лондоҥҥа уонна бэс ыйыгар Парижка буолаллар.

–Василий, эн Россия чемпиона буоллун, онон Парижка ыытыллар квалификационнай турнирга быраабы ыллын диэн этэр кыахтаахпыт дуо?

-Суох. Холобур, миэхэ кылаабынай тренер да кэлэн: “Парижка эн бараҕын”, – диэн эттэҕинэ, киһи кыратык босхо барар. Онон олох бүтэһик түгэҥҥэ диэри бэлэм сылдьыахпын наада. Күүстээхтик дьарыктаныахпын наада. Син биир сбордар, спаррингалар күүтэллэр. Ону барытын этэҥҥэ аастахпына эрэ, Францияҕа барабын.

–Россия боксаҕа федерацията кэнники сылларга наһаа күүстээхтик үлэлиир диэн киһи барыта бэлиэтиир. Күрэхтэһиилэр да тэрээһиннэрин таһыма, ити бириистэрэ даҕаны…

-Умар Кремлев билигин боксаҕа кэлэн наһаа улахан үлэни ыыта сылдьар. Бокса сайдарыгар Россия бары регионнарыгар көмөлөһөр. Аны Россия чемпионнарыгар – 500 тыһ. солк. харчынан бириис уонна массыына туттарыллар буолла. Ити барыта боксаны спорт көрүҥүн быһыытынан тарҕатыы, сайыннарыы көстүүтэ буолар. Итинник улахан бириистэр оонньонор буолан, дьарыктаныан баҕалаахтарга мотивация үөскүүр.

Оттон мин күрэхтэһиигэ бэлэмнэнэрбэр хаһан даҕаны бириис туһунан толкуйдаабаппын. Сүрүн сыалым хаһан баҕарар – чемпион буолуу. Дьарыктанарым тухары билиҥҥитэ наар боксанан эрэ олоробун, атын суох. Холобур, Дьокуускайтан балаҕан ыйын ортотугар барбытым уонна бу билигин кэллим, онон өр кэмҥэ төрөппүттэрбин, дьоммун, кэргэммин көрбөппүн.

-Бу дойдугар бэҕэһээ кэллин уонна этэргэ дылы, күннээҕи программаҥ, сырыыҥ, араас көрсүһүүлэриҥ наһаа ыгымнар. Оттон бу киһи хаһан сынньаныар диэххэ айылаах…

-Чемпионат кэнниттэн Санкт-Петербурга биир нэдиэлэ анаан сынньанан баран кэллим. Аны миэхэ биир нэдиэлэ баар, онтон дьарыктаныы эмиэ салҕанар. Дьиҥэ, маннык көрсүһүүлэртэн мин сылайбаппын, төттөрүтүн үөрэбин.

–Василий, пандемия кэмигэр олорон хаалбакка, бэйэ спортивнай таһымын хайдах тута сылдьыахха сөбүн атын спортсменнарга сүбэлээн тугу этиэҥ этэй?

-Ити кулун тутар ыйга Финляндияттан, турниртан бастаан кэлбитим. Онно кэлбиппин кэннэ карантин биллэрбиттэрэ. Бастаан ыарахан этэ. Мин бастайаанна хамсана, дьарыктана сылдьыахпын наада. Ол иһин бастаан дьиэбэр дьарыктаммытым, сарсыарда уонна киэһэ. Онтон гаражпар, дьиэм анныгар кыра саала курдук оҥостуммутум. Грушалары ыйаабытым, усулуобуйа оҥорбутум. Оннук сылдьан түөрт ыйы быһа дьарыктаммытым. Артур Иннокентьевич, убайым Николай кэлэр этилэр. Лапаҕа, снарядка үлэлиир этибит. Ол быыһыгар үөрэнэбин. Чурапчытааҕы физическэй култуура уонна спорт институтугар уонна Арктическай государственнай университекка үөрэнэ сылдьабын.

Артур Иннокентьевич эппитэ: «Бу билигин пандемия кэмигэр үчүгэйдик дьарыктаммыт дьон Россия Кубогар уонна Россия чемпионатыгар ситиһиилэниэхтэрэ», – диэн. Ол иһин, кини миигин эрдэттэн собуоттаан уонна бэйэм баҕалаах буоллаҕым дии. Ханнык баҕарар киһи ханнык баҕарар усулуобуйаҕа дьарыктаныан сөп. Кылаабынайа, эн баҕалаах эрэ буолуоххун наада. Өскөтүн сыал туруоруннун, ханнык даҕаны мэһэйдэртэн толлубакка, ону эрдээхтик туораан, ситиһиигэ айанныахтааххын.

Мин боксаны сөбүлүүбүн, паараҕа, лапа охсуутугар да туран, дуоһуйууну ылабын. Боксаны таптыыр буоламмын, мотивациялаах буоламмын, үчүгэйдик дьарыктаммытым.

–Артур Иннокентьевич бу олохтон эмискэччи баран хаалла. Кини аатын үйэтитиигэ билигин үлэлэр ыытылла тураллар. Эн бэйэҥ санааҕар хайдаҕый?

-Бокса оскуолатыгар кини аатын иҥэрбиттэрэ олус үөрүүлээх. Мин билигин дьарыктанабын уонна боксалаһабын. Аан дойду таһымыгар улахан көрдөрүүлэри ситиһэммин, тренерим Артур Иннокентьевич Пахомов аатын ааттатыахпын баҕарабын. Кини миэхэ туруорбут былааммытын – барытын толоруохтаахпын.

Артур Иннокентьевич саха спордугар сүдү кылаатын киллэрсибит киһи. Кини курдук киһи аны хаһан кэлэрэ биллибэт. Итинник дьоннор үйэҕэ биирдэ төрүүллэр. Артур Иннокентьевиһы умнумуохха наада, куруук ааттыын ааттыы, ахта сылдьыахха наада. Кини баар буолан, Саха сирин боксата баар! Олимпиада, аан дойду, Россия боксаҕа мэтээллэрэ кини сыралаах үлэтинэн ситиһиллибиттэрэ.

–Василий, эн боксер быһыытынан буһан-хатан тахсаргар кимнээх көмөлөспүттэрэй? Тренердэргинэн кимнээҕи ааҕынаҕын?

-Бастатан туран, ийэлээх-аҕам. Кинилэр сөптөөхтүк иитэн, талбыт көрүҥҥэр туруоруммут сыалгын, былааҥҥын толоруохтааххын диэн кыра эрдэхпиттэн ииппиттэрэ-такайбыттара. Оҕо сылдьыахпыттан миэхэ тугу да мээнэ атыылаһан биэрбэт этилэр. Холобур, биирдэ атын уолаттар курдук велосипедтаныахпын баҕарбыппар: “Үөрэххэр хорошист буолуоҥ, ылан биэриэхпит”, – диэбиттэрэ.

Бастакы тренерим Петров Афанасий Федорович бирииһигэр Майаҕа күрэхтэһии буолбута. Онно, сэттис кылааска сылдьан бастаабыппар миэхэ велосипед биэрбиттэрэ. Мин, боксалаһаммын тугу эмэ ылыахпын сөп эбит дии санаабытым. Ити кыһын этэ, велосипедпын илдьэн хоспор туруоран кэбиспитим уонна күн аайы хаһан саас буолан тэбэрбин кэтэһэрим.

Петров Афанасий Федорович миигин олох оҕотун курдук көрөр этэ. Боксаҕа оскуолабын кини туруорбута. Ити холобур, боковой охсуум, атахпынан үлэм барыта кини үөрэтиитэ-такайыыта. Онон бастакы тренербэр махталым муҥура суох.

Бииргэ төрөөбүт убайым Николай миигин кыра эрдэхпиттэн эрчийбитэ. Кини өссө Олимпийскай эрэл училищетыгар үөрэнэ сылдьан дьиэтигэр кэллэҕинэ, миэхэ лапа тутан дьарыктыыр буолара.

Бэйэм Олимпийскай эрэл училищетыгар үөрэнэрбэр, миигин тренер Александр Григорьевич Петров эрчийбитэ. Кини эмиэ элбэх үлэни ыыппыта. Итиэннэ биллэн турар, Россия уонна Саха сирин үтүөлээх тренерэ Артур Иннокентьевич Пахомов миэхэ элбэҕи иҥэрбитэ.

–Ити сбордарга эҥин бардаххына, эбэтэр сынньалаҥҥар, иллэҥ кэмҥин хайдах атаараҕын? Тугу гынаргын сөбүлүүгүн?

-Сбордарга сылдьан куруук кинигэ ааҕабын. Киһи наар боксанан дьарыктанан сылайар буоллаҕа дии. Онон аралдьыйа таарыйа кинигэ ааҕааччыбын, киинэҕэ, Дьокуускайга, эбэтэр Москваҕа кэллэхпинэ, театрдарга сылдьааччыбын. Бириэмэ наһаа түргэнник ааһар. Спортивнай олох дьиҥинэ кылгас. Былырыын эрэ Россияҕа иккис этим, оттон билигин чемпиоммун. Сүүмэрдэммит хамаандаҕа бэҕэһээ эрэ киирбит курдук этим, оттон билигин састаапка биир элбэхтик сылдьыбыт боксербун…

Россия боксаҕа сүүмэрдэммит хамаандатыгар доҕотторум элбэхтэр. Холобур, Глеб Бакши, Верасов Ваня, Дороничев, Замковой, Оганесян…

–Артур Иннокентьевич эмиэ биир чаҕылхай иитиллээччитэ, олимпийскай призер Георгий Балакшин эйиэхэ төһө көмөлөһөрүй?

-Георгий Русланович боксалаһан бүтэн салайар үлэҕэ киирбитин кэннэ, мин боксабын саҕалаабытым. Кини бэйэтэ улахан оскуоланы ааспыт буолан сүбэлиир. Уонна күрэхтэһиигэ кэлэн сүбэ-ама буолар. Куруук сибээстэһэ олорор. Итинник дьон баалларыттан киһи үөрэр эрэ.

–Ижевскайга Россия Кубогар да уонна бу Оренбурга Россия чемпионатыгар даҕаны саха боксердара ситиһиилээхтик кытыннылар. Көрөөччүлэр астыннылар. Атын эдэр уолаттар тустарынан тугу этиэҥ этэй?

-Уолаттар эбиллибиттэр уонна оттон үчүгэйэ диэн, харахтара уоттаах, кыайыыга баҕалара улахан. Кырдьык, Россия чемпионатыгар үчүгэйдик кииристилэр. Мин өссө кырата эбии биир мэтээл кэлэрэ буолуо диэн сылыктаабытым. Кыра тиийбэтэ дии саныыбын. Маастарыстыбаларын өссө сайыннарыахтарын наада. Элбэхтэ сбордарга сылдьан, норуоттар икки ардыларынааҕы турнирдарга кыттан, бэйэлэрин таһымнарын үрдэтиэхтээхтэр. Уолаттар – эдэрдэр, өссө да кэскиллээхтэр.

–Василий, эн урут 49 киилэҕэ кыттар этин, оттон билигин 52 кг ыйааһыҥҥа тахсан киирсэҕин, тус ыйааһынын хайдаҕый?

-Мин ыйааһыммын уларытыым күһэллииттэн этэ. Тоҕо диэтэххэ, бастакы ыйааһыны олимпийскай программаттан таһааран кэбиспиттэрэ. Ол да буоллар, кэлин, бу 2018 сылга 49 кг кыттарбар ыарахан этэ. Ол иһин 52 кг көспүтүм. Этэргэ дылы, туох барыта үчүгэйгэ оҥоһуллар. Былырыын холобур, физикам тиийбэтэ биллэр этэ. Онтон пандемия кэмигэр күүспүн хачайданан барбытым. Уонна саамай кылаабынайа түргэммин (скороспын) сүтэрбэт инниттэн дьарыктаммытым. Билигин ыйааһыным 55-56 кг буолла. Онон 52 киилэҕэ киирсэбэр эппиэттэһэбин дии саныыбын. Уолаттары кытта паараҕа турдахпына, чугас киирсиигэ (ближний бой) охсуум күүһүн бэрэбиэркэлээн көрөөччүбүн. Физикабын өссө кыратык эбэн биэриэхпин наада…

Түгэнинэн туһанан, тус тренердэрбэр Геннадий Геннадьевич Ковалевка, Николай Михайлович Егоровка, бэйэм дьиэ кэргэммэр, Ил Дархан Айсен Сергеевич Николаевка, Саха сирин боксаҕа федерациятыгар, СР Спорка бэлэмнэнии киинин салалтатыгар, СР Спорка уонна физическэй култуураҕа министиэристибэтигэр, Мэҥэ Хаҥалас улууһун дьаһалтатыгар, Чурапчытааҕы физическэй култуура уонна спорт институтугар уонна миигин өйүүр бары дьоҥҥо барыларыгар барҕа махталбын тиэрдэбин! Дьолу-саргыны, кытаанах доруобуйаны баҕарабын!

–Василий, ыйытыыларга сиһилии хоруйдарын иһин махтал! Эйиэхэ – спорка, тус олоххор туруоруммут сыалгын-соруккун ситиһиилээхтик толороргор баҕарабыт!

Сэһэргэстэ Петр ПАВЛОВ.       

“Дьулурҕан” хаһыат, 2020 с.