Сырдык, үтүө санаалаах, ыраас дууһалаах быраатым барахсан

//Быраатым Софронов Владимир Михайлович кылгас да олоҕу олорон бараахтаабыт эбит.

16 сыл ааста… Син-биир, билигин да итэҕэйиэ суох курдукпун. Тоҕо диэтэххэ, Володя 45 сааһыгар олорбут олоҕун саамай кэрэ түгэннэрин, олох оҥостубут дьиэ-кэргэнин, көҥүл тустууга эрчийбит оҕолорун ситиһиилэриттэн үөрүүлэрин, олох үөһүгэр саҥа тахсан иһэн быстах оһолтон эмискэ суох буолбутун санаатахпына, олус диэн хомойобун, хараастабын, элбэҕи, үтүө санаатынан олоххо үгүһү оҥорботоҕуттан…

Быраатым төһө даҕаны улуу саха саарына, уһулуччулаах спортсмен, айылҕаттан дэгиттэр буолбатар, бэйэтин олоҕун сэмэйдик, үтүө майгытынан, ыраас суобаһынан уонна истиҥ эйэҕэс сыһыанын биһиги сүрэхпитигэр бигэтик хаалларбыта.

Володя биһиги дьиэ-кэргэҥҥэ саамай кырабыт буолан, убайдарын уонна соҕотох эдьиийин көрүүтүгэр улааппыта. Барыбыт болҕомтобут киниэхэ эрэ буолара. Сытыы-хотуу буолан, төһө да уҥуоҕунан кыратын иһин, табаарыстарыттан ордук биллэн чорбойоро. Оннук бодоруһан бары бииргэ улааппыттара.

Володя Нам оройуонун l-кы Хомустаах нэһилиэгэр 1962 сыллаахха муус устар 11 күнүгэр Софроновтар дьиэ кэргэттэригэр саамай кыра, сэттис оҕонон төрөөбүтэ. 1969 сыллаахха l-кы Хомустаах орто оскуолатын боруогун атыллаабыта. Кыра сааһыттан сытыы буолан, хара маҥнайгыттан түргэнник ылынан, оскуола иһинэн араас тэрээһиннэригэр бастакынан кыттара, булугас өйүнэн учууталларын хайҕабылын, табаарыстарын ортолоругар үчүгэй, сырдык өйдөбүлү хаалларбыта. Этэргэ дылы, чиэһинэй, бигэ табаарыс буолан эркин курдук эрэнэллэрэ. Ити эрэллэрэ таах хаалбатаҕа, кэлин үлэһит буолан, быраатым туһунан истиҥ уонна сырдык өйдөбүлү хаалларбыттара.

Туохха барытыгар сыстаҕас буолан, физкультура уруогуттан саҕалаан спорка түргэнник ылларбыта. Тохсус кылааска үөрэнэ сырыттаҕына, аттынааҕы нэһилиэкпит оскуолатын физкультураҕа учуутала Барашков Анатолий Иванович таба көрөн, Үөдэй орто оскуолатыгар көһөттөрбүтэ. Оччолорго бу оскуола оройуоҥҥа биллибит, кэлин спортивнай хабааттыы идэлээх буолан, үгүс оҕолору түмпүтэ. Анатолий Иванович уруогун таһынан оҕолору боксаҕа уонна хайыһарга эрчийбитэ. Ити сылларга Володя боксаҕа уонна хайыһарга оройуон уонна республика таһымыгар кыттыбыта. Бастакы кыайыыларын манна ситиспитэ.

Үөдэй орто оскуолатын ситиһиилээхтик бүтэрэн, 1979 сыллаахха табаарыстарынаан Саша Азаров, Костя Охлопков уонна Үөдэйгэ бииргэ үөрэммит Зоя Ядреевалыын Ленинград куоратыгар үөрэххэ туттарса бараллар. Арыый хойутаан Саша Азаровтыын профтех училищетыгар киирэллэр.

Володя көҥүл тустуутугар анал тренерэ суох буолан, элбэх ыарахаттары көрсүбүтэ. Хата, кини дьолугар, Ленинград куорат старшай тренеригэр, Россия сүүмэрдэммит хамаандатын массажиһынан үлэлии сылдьыбыт Гаврил Афанасьевич Троевка түбэһэр. Аҕыйах бириэмэнэн Володя Гаврил Афанасьевичка биир чугас уонна эрэллээх иитиллээччитэ буолбута. Ити сылларга Ленинград куорат уонна Иван Поддубнай Кубоктарын хаһаайыннара буолбута. Спорт маастарыгар кандидат буола үүммүтэ. Ленинградтан кэлэн Дьокуускайга Павел Пинигин бирииһигэр кыттан үһүс миэстэни ылбыта.

Ол кэнниттэн Володя 1982 сыллаахха дойдутугар эргиллэн кэлбитэ. Оччолорго төрөөбүт нэһилиэгэр спортивнай саала тутуллубут кэмэ этэ. Онно дириэктэринэн үлэлиир А.И. Барашков Володяны спортинструкторынан үлэҕэ ылбыта.

Икки сыл үлэлээн баран, Володя Дьокуускайга СГУ педфагын физкультурнай салаатыгар туттарсан киирбитэ. Манна кинини Арассыыйа үтүөлээх тренерэ Б.Г. Яковлев эрчийбитэ. 1985 сыллаахха Казахстаҥҥа, Павлодар куоратыгар “Спартак” общество Киин Сэбиэтин эдэрдэргэ тустан чемпион үрдүк аатын ылбыта. Манна Володя 12 маастарга кандидаттарын уонна икки спорт маастарын кыайан, пьедестал үрдүк үктэлигэр тахсан, ССРС спордун маастарын нуорматын толорбута. Үөрэммит сылларыгар Володя ВЦСПС, “Трудовые резервы”, “Динамо”, “Спартак” киин обществоларын күрэхтэһиилэригэр үс миэстэттэн түспэтэҕин туһунан, бииргэ үөрэммит уонна эрчиллибит табаарыстара кэпсииллэрэ. Ол курдук, Кемерово, Чернигов, Красноярскай о.д.а. куораттарыгар ситиһиилээхтик кыттыбыта.

Володя үөрэнэ сылдьан (1986 с.) бэйэтин биир дойдулааҕын Люданы кэргэн ылан, үөрэхтэрин бүтэрэн икки оҕолоох Томпо улууһугар Кэскил бөһүөлэгэр ананан тиийбиттэрэ. Манна Володя физкультура учууталынан, кэргэнэ Людмила Гаврильевна начальнай кылаас учууталынан үлэлээн, биэс сыл олорбуттара. Быраатым Томпоҕо үлэлиир сылларыгар уруогун таһынан сөбүлүүр көрүҥүн оҕолорго тиэрдэн эрчийбитинэн барбыта. Ити сырата таах хаалбатаҕа, Саһыл оскуолатын оҕолоро: Саша Кадашников, Витя Саввин, Павел Тимофеев, Вова Иванов, Проня Никитин, Захар Булдаков, Лёня Кадашников уо.д.а. Томпо, Таатта уонна Нам улуустарын чемпионнарынан уонна призердарынан буолбуттара.

1994 сыллаахха дойдуларыгар эргиллэн кэлэн төрөөбүт оскуолаларыгар үлэлэрин саҕалаабыттара.

Манна өссө икки оҕолонон ньир-бааччы олорбуттара. Володя сөбүлүүр дьарыгын кэҥэтэн Намнааҕы оҕо спортивнай оскуолатыттан Хомустаах филиалын астарбыта. Элбэх оҕо үгүс ситиһиилэммитэ. Кэнники кини иитиллээччилэриттэн Айкар Колесов, Валера Муксунов, Рома Баишев, Коля Сивцев, Ваня Адамов, Дима Иванов, Степа Сидоров, Максим Заболоцкай уо.д.а. Саха сирин Киин зонатын, республикатааҕы турнирдарын уонна Нам улууһун чемпионнарынан, призердарынан буолбуттара. Онтон Евгений Петров уонна Айаал Охлопков Россия спордун маастардарын нуорматын толорбуттара.

Володя Томпоттон кэлэн саҥа үлэлии сырыттаҕына, биир киэһэ кырачаан бэйэлээх кыысчаан кэлэн: “Мин тустуохпун баҕарабын”, – диэн соһуппут. Володя онно кыра кыыһы хомотумаары: “Кэлэн көр-үөрэн”, – диэбит. Ити кэнниттэн Альбина Парникова Дьокуускай куорат 7-с нүөмэрдээх физмат оскуолатыгар үөрэммитэ. Алтыс кылаастан Я.В. Гаврильев салайар тхэквондо диэн илиҥҥи дойдулар көрүҥнэринэн дьарыктанан, “Азия оҕолоро” норуоттар икки ардыларынааҕы оонньууларын үһүс призеруттан саҕалаан Первоуральскай, Новосибирскай, Екатеринбург, Волгоград о.д.а. куораттарыгар ыытыллыбыт Россия уонна норуоттар икки ардыларынааҕы турнирдар элбэх төгүллээх кыттыылааҕа буолбута. Бу күрэхтэһиилэринэн тхэквондоҕа – “хара-кыһыл” курдаах. Манна биһиги Володябыт өҥөтө эмиэ баар дии саныыбын.

Быраатым эдэр сааһыгар оһолго дэҥнэнэн, 2007 сыл атырдьах ыйын 10 күнүгэр олохтон туораабыта. Ол эрэн, кини түөрт оҕото (икки уол, икки кыыс) бары үөрэхтэнэн, үлэһит буолан, алта кырачаан сиэннэрэ эһээлэрин, биһиги бырааппыт аатын ааттатыахтара диэн бүк эрэнэбин.

Анатолий СОФРОНОВ – Онтуон, СӨ спордун бэтэрээнэ, спортивнай суруналыыс, РФ Журналистарын сойууһун чилиэнэ.

Үөһээҥҥи хаартыскаҕа: Биир ыйааһыҥҥа тустар кэмнэригэр быһаарыылаах спарринг-киирсиигэ Володя Софронов, ССРС норуоттарын VIII сайыҥҥы Спартакиадатын чемпиона, Европа икки төгүллээх чемпиона, ССРС спордун үтүөлээх маастара Гурген Багдасарянныын көрсүһэр түгэнэ.