Николай Рожин: “Үп-харчы эппиэттиир буоллаҕына көрдөрүү кэлиэҕэ”

Красноярскайга буолан ааспыт Иван Ярыгин Кубогар кыргыттарбыт икки мэтээли ылан, эриэ-дэхси көрдөрүүлэннилэр. Кинилэр уоскуйары билбэттэр. Дойдуларыгар кэлээт, куруук буоларыныы тиритэ-хорута дьарыктаммытынан бардылар. Кинилэри саҥа күрэхтэһиилэр, үөрэтэр-эрчийэр түмсүүлэр угуйаллар.

Биһиги, Саха сирин үтүөлээх тренерэ, педагогическай наука кандидата, Д.П. Коркин аатынан СР физическэй култуураҕа уонна спорка государственнай бириэмийэтин лауреата Николай Николаевич Рожины көрсөн, дьахтар тустуутун тула санаатын үллэстэригэр көрдөстүбүт.

-Быйылгы, Ярыгин Кубогар кыргыттарбыт сүрдээҕин сэргэхситтилэр. Бу ситиһии, бу мэтээллэр хайдах курдук үлэлэнэн кэллилэр?

-Биһиги Ким Кимович Колодезниковтыын биир сыаллаах-соруктаах үлэлиибит. Бэйэбит үлэбитин өссө Нерюнгриттан саҕалаабыппыт. Кини базовай үлэтин оҥорбута, оттон мин маастарыстыбаны чочуйууга үлэлэспитим. Билигин эмиэ спортсменнарга маастарыстыбаны эбэ сатыыбын. Санаабар, балайда көмөлөөхпүн диэн сананабын.

Бу иннинэ холобур, Владимир Егоровы кытта үлэлээбитим. Түөрт сыл устата. Ол кэмҥэ Европа чемпионатыгар үһүс миэстэлэнэ сылдьыбыта. Онтон кэнники балаһыанньа уларыйан, атын тренергэ биэрэн кэбистилэр. Быһата, туура тутан ыланнар диэххэ сөп. Болуодьалыын үчүгэйдик үлэлээбиппит.

Элбэх билии-көрүү наада, спортсмеҥҥа төһө обьему биэрэрин эҥин. Ону сатыыр буолуоххун наада. Техникаҕа ханнык хайысхаҕа үлэлиэхтээххин эмиэ билиэхтээххин. Ол өртүгэр Ким Кимовичка улахан өҥө буолар буолуохтаахпын дии саныыбын. Бу саҕалааһын диибин. Тоҕо диэтэргин, ити дьиҥэр Саша Копылова эмиэ үс иһигэр киириэн сөп этэ. Кини ыйааһына уонна сааһа кыра. Ол иһин ыарырҕатар. Кыратык ыксаата, «лампочка» албаһы оҥороору. Ити кэмҥэ мин Севильгэ секунданныы олорбутум. Хаһыытаабатаҕым да, хайаабатаҕым даҕаны. Дьиҥэ биир өртүгэр сүүрэн (забегание) хаалыахтаах этэ, баалга. Ону кини рискуйдаата.

Ыгылыйаллар, түргэн кыайыыны ситиһэ сатыыллар. Ити сүүмэрдэммит хамаанда кыргыттара опыттаахтар. Ол иһин, эн биирдэ ылан оҥорон кэбиһиигэр – барбаттар. Онон ыарахан буолан баран, доступнай өттүнэн барыахха наада.

Биирдэ ылан көрдөххө, кыргыттар үчүгэйдик туһуннулар. Өссө төгүл этэбин, бу саҕалааһын эрэ.

-Саха сиригэр кыргыттар тустууларын таһыма билигин эн санааҕар хайдаҕый?

-Олох ыарахан. Манна аҕыс кыыс туһунна диибит да, сорохторо намыһах таһымнаахтар. Тус бэйэм итинниги биһирээбэппин. Ханныгын да иһин, маннык күрэхтэһиигэ кыттар буоллахтарына, саатар үс бириистээх миэстэҕэ сананар, киирсэр кыахтаах спортсменнары эрэ кытыннарыахха наада. Маассабас суох. Билигин республикаҕа дьахтар тустуутугар тренердэринэн Ким Кимович, мин уонна Анджела Парникова эрэ үлэлиибит.

–Ити биһиги кэбэҕэс баҕайытык «кыргыттарбыт дьэ үөртүлэр, мэтээл аҕаллылар, маладьыастар» диэн күдээринэ этэбит. Ол суолтатын Саха сирэ, салалта, норуот хайдах ылыныахтааҕый, эн санааҕар?

-Саха сиригэр өйдөөбөттөр. Дьахтар тустуутун «дьахтар» диэн тылынан аҥардас сиэн кэбиһэллэр. Үбүлээһинэ да оннук. Олимпийскай эрэл училищетын дириэктэрэ Семен Чердонов өйүү сатыыр. Дьахтар тустуута син биир чэпчэки атлетика курдук. Холобур, чэпчэки атлетиканы – эр дьон чэпчэки атлетиката, дьахтар чэпчэки атлетиката диэн араарбаттар ээ. Волейбол буоллун, гимнастика буоллун, хаҥкы буоллун суолталара тэбис-тэҥ. Мин саныахпар, дьахтар тустуутугар оннук сыһыаннаһыахтарын наада. Холобура, буряттар эр дьоҥҥо биир, дьахталларга биир чемпионнаахтар. Көмүс мэтээл сыаната дьахтарга да, эр дьоҥҥо даҕаны биир буолуохтаах.

-Бу күрэхтэһии түмүгүнэн Александра Карамзина уонна Севиль Назарова үһүс, Александра Копылова бэһис буоллулар. Билигин кинилэри туох күүтэрий? Урукку курдук, сүүмэрдэнэн, улахан күрэхтэһиигэ барыы-кэлии суоҕун тэҥэ.

-Ити ааттаабыт кыргыттаргын тэҥэ өссө Лилияна Рожина – Россия сүүмэрдэммит хамаандатын састаабыгар киирдилэр. Онон үлэлииргэ үчүгэй. Мин билигин бэйэм бөлөхпөр кыра кыргыттары эрчийэ сылдьабын. Улахан кыргыттары дьарыктааһыҥҥа эмиэ көмөлөһөбүн. Соҕуруу сбордарга Ким Кимович бэйэтэ барар. Эһиилгиттэн икки кыыс юниордарга тахсыахтаах. Онон кинилэри батыһан күрэхтэһиилэргэ, сбордарга сылдьарга былаанныыбын. Үп-харчы эппиэттиир буоллаҕына, көрдөрүү кэлиэ дии саныыбын.

х х х

Николай Николаевич тустууга тренер быһыытынан үлэлээбитэ быйыл 51-с сылыгар барда. Кини кыргыттар тустууларынан Нерюнгрига олорор эрдэҕинэ дьарыктаммыта. Үксүн эр дьону эрчийбитэ. Екатерина Мельникова, Анастасия Щавлинская, Анастасия Табаева курдук кыргыттары эрчийэн таһаарбыта. Мельникова аан дойдуга эдэрдэргэ иккитэ бастыы сылдьыбыта, Табаева аан дойдуга үһүстээбитэ уонна Европаны кыайбыта, Щавлинская Европа күрэхтэһиитигэр бэһис буола сылдьыбыта. Кыргыттар үһүөн – норуоттар икки ардыларынааҕы кылаастаах спорт маастардара. Ити кыргыттарын кытта Н.Н. Рожин – Ярыгин, Болгария, Белоруссия, Украина турнирдарын барытын кэриэтэ кэрийэн кыттыбыта. Онон күрэхтэһэр опыт, ноҕурууска ылбыттара. Быһата,улахан систиэмэлээх бэлэмнэниини ааспыттара.

Опыттаах тренер билигин даҕаны кыһыл көмүс мэтээли күлүмнэтэр баҕалаах. Киниэхэ ситиһиилэри баҕарабыт!

Петр ПАВЛОВ.