Дьон-сэргэ биһирэбилин, кэрэхсэбилин ылбыт бөҕөс

Соторутааҕыта Намҥа, Манчаары оонньууларыгар сүүмэрдиир күрэхтэһиигэ аҕам саастаахтар бөлөхтөрүгэр биллиилээх хапсаҕайдьыт Василий Стручков бэйэтиттэн балыс бөҕөстөрү кыайталаан, көрөөччүлэри, дьону-сэргэни сөхтөрбүтэ, кинилэр эҕэрдэлэрин, уруйдарын-айхалларын ылбыта итиэннэ аны сайын Тааттаҕа тиийэн күрэстэһэр кыахтаммыта.  

Ити түһүлгэҕэ Василий бэйэтэ сөбүлээн туттар, «абыйдааһын» диэн албаһынан утарсааччыларын хайдах курдук кылбардык түһэртээн, спорду сэҥээрээччилэр биһирэбиллэрин ылбыта. Итиэннэ, буораҕа билигин даҕаны кураанаҕын көрдөрбүтэ.

Дьон-сэргэ сөбүлүүр, таптыыр спортсменнардаах буолар. Василий спортсмен уонна киһи быһыытынан дьон сыанабылын ылбыта ыраатта. Дэлэҕэ кинини таптаан, кини тустуутугар сүгүрүйэн – Абый Бааска диэн ааттыахтара дуо?! Талааннаах тустуук, күүстээх хапсаҕайдьыт, үтүөлээх тренер, ылбаҕай ырыаһыт, улахан дьиэ кэргэн аҕа баһылыга, аламаҕай аҕа, тапталлаах эһээ – бу барыта Василий Егорович Стручков.

Кини спортсмен быһыытынан талааныгар сүгүрүйэн хаһыакка, кинигэҕэ хаста эмэтэ суруйбутум, сырдаппытым. Ону, Василий Егорович кэрэ бэлиэ күнүгэр сөп түбэһиннэрэн, кылгастык ахтан-санаан ылыахпын баҕарабын.

…Василий Абый оройуонун Муҥурдаах нэһилиэгэр Стручковтар дьиэ-кэргэттэригэр бэһис оҕонон төрөөбүтэ. Көҥүл тустуунан бэһис кылаастан сөбүлээн дьарыктаммыта. Бастакы тренерэ – физкултуура учуутала И.И. Ховров. Тохсус кылааска үөрэнэ сылдьан доҕорун батыһан, тустуунан салгыы дьарыктанар инниттэн, Майаҕа оҕо спортивнай интернат-оскуолатыгар кэлбитэ. Тустуу сүрүн өйдөбүлүн төрөөбүт Абыйыгар билбит эбит буоллаҕына, Майаҕа кини республика биллиилээх тренерэ В.П. Уваровтан тустуу мындырыгар, элбэх албастарга үөрэммитэ.

Оскуола кэнниттэн ийэ дойдутугар ытык иэһин төлөөн баран, СГУ педфакультетын физкултуураҕа отделениетыгар үөрэххэ киирбитэ. Манна даҕаны Василий спордунан дьарыгын бырахпатаҕа. Быыс булан, бириэмэтин аттаран, тустуу саалатыгар Саха АССР үтүөлээх тренерэ Николай Сафонов салалтатынан эрчиллибитэ. Улахан дьон ортотугар бастакы ситиһиитинэн 1986 сыллаахха олимпийскай чемпион Павел Пинигин бирииһигэр бастаабыта буолар. Эһиилигэр Кызыл (Тува) куоракка ыытыллыбыт «Азия киинэ» Бүтүн Россиятааҕы турнирга 62 киилэҕэ иккис миэстэлэммитэ. Онон оҕо эрдэҕинээҕи баҕа санаатын толорбута. Кини бинсээгин түөһүгэр «ССРС спордун маастара» диэн бэлиэ чиэстээхтик иилиллибитэ.

1988 сыллаахха биһиги Дьокуускайбытыгар ыытыллыбыт Россия чемпионатыгар, бу иннинэ улахан түһүлгэҕэ туста илик эдэр бөҕөс үгүс көрөөччүлэри соһуппута. Бөлөххө үс бөҕөс хаалан хардары-таары кыайсыыларыгар, үһүскэ үтүрүллэн хаалбыта. Онон түмүккэ бэһис миэстэни ылбыта.

Тустуук Василий Стручков Саха сирин үс төгүллээх чемпиона. Республика түһүлгэтигэр бириистээх миэстэҕэ киирэн уон мэтээли ылбыта. Кини Саха сирин, Россия сүүмэрдэммит хамаандатын састаабыгар киирэн Кытайга, Монголияҕа, Венгрияҕа, Грецияҕа, Румынияҕа, Туниска, Болгарияҕа улахан таһымнаах күрэхтэһиилэргэ кыттан, бириистээх миэстэлэргэ тиксибитэ. Красноярскайга И.Ярыгин турнирыгар аан дойду чемпиона Терри Брендси (АХШ) уонна Болгарияҕа Д.Колов түһүлгэтигэр Европа чемпиона Серафим Барзаковы кытта тустууларын хаһан даҕаны умнубут. Кинилэргэ тэҥ киирсиигэ эбии бириэмэҕэ эрэ сабырыттарбыта. Маны тэҥэ араас улахан таһымнаах күрэхтэһиилэргэ И.Файкоглу (Турция), Ц.Цохтбаяр (Монголия), Б.Умаханов, бырааттыы Гаджихан, Абдулазиз, Магомед Азизовтар, Г.Рашидов, Р.Караев, В.Гульчеев, О.Гоголь, М.Чернов уо.д.а. биллиилээх бөҕөстөрү кытта иэмэх мастыы эрийсибитэ.

В.Е. Стручков 1990 сыллаахха үрдүк үөрэҕин бүтэрэн, учуутал дипломун ылбыта. Бастаан дойдутугар Абыйга тиийэн үөрэх управлениетыгар инструктордаабыта. Оттон эһиилигэр Уус Алдан биир кэрэ кыыһа Даша Босиковалыын дьоллорун холбоон ыал буолбуттара. Ол кэмҥэ Василий Егорович Мүрүтээҕи оҕо спортивнай оскуолатыгар тренеринэн үлэлээбитэ. Итиэннэ Уус Алдан көҥүл тустууга хамаандата Саха сиригэр хаста эмэтэ бастыырыгар бэйэтин дьоһун кылаатын киллэрбитэ. Хамаанда хапытаана этэ.

Спорка боччумнаах көрдөрүү кэбэҕэстик ситиһиллибэт. Чахчы дьулуһан туран дьарыктаннахха, сыал-сорук туруоран үлэлээтэххэ тугу эмэ ситиһиэххэ сөп. Ону биһиги Василий Стручков спорка бэриниилээҕиттэн көрөбүт. Кини аан дойдуга күүстээҕинэн биллэр Россия государствотын үс төгүллээх призера. Өссө иккитэ боруонса мэтээл иһин киирсиилэргэ кыранан сабырыттаран, бэһис миэстэлэммитин санатар тоҕоостоох дии саныыбын. Маны сэргэ Баһылай күүстээх хапсаҕайдьыт. Саха сирин хапса5айга бочуоттаах маастара. Кини билигин даҕаны көбүөргэ күрэхтэһэрин тохтоппот. Спорка уһун үйэлэнии үтүө холобурун көрдөрөн дьонун-сэргэтин үөрдэр.

Талааннаах киһи – барытыгар талааннаах диэн сөпкө да этэллэр. Ол биһиги Баһылайбыт туһунан. Россияҕа тиийэ биллибит күүстээх бөҕөс тустан бүтээт, тренер үлэтин талбыта. Итиэннэ онно эмиэ үрдүк көрдөрүүлэри ситиспитэ. Ол курдук, тренер Василий Егорович – Саха сирин доруобуйаларыгар хааччахтаах спортсменнар тустууга суумэрдэммит хамаандаларын сүрүн тренеринэн талыллыбыта.

Кини салайар хамаандатын уолаттара 2017 сыллаахха бастаан Дьокуускайга буолбут Россия чемпионатыгар, оттон Самсуҥҥа (Турция) ыытыллыбыт сайыҥҥы Сурдлимпийскай оонньууларга ситиһиилээхтик кыттыбыттара. Ол курдук, Россия кыайыылаахтара Василий Стрекаловскай 70 киилэҕэ чемпион үрдүк аатын ылбыта. Оттон Егор Скрябин уонна Валерий Чемпосов бэйэлэрин ыйааһыннарыгар бочуоттаах бэһис миэстэлэммиттэрэ. Ити уонна кэлиҥҥи даҕаны сылларга сурдлимпиец-тустууктар араас улахан таһымнаах күрэхтэһиилэргэ ситиһиилээхтик кыттыбыттарын уонна кытталларын иһин хамаанда сүрүн тренерэ Василий Егорович Стручковка Россия уонна Саха Республикатын үтүөлээх тренерин үрдүк аата иҥэриллибитэ.

Василий киһи быһыытынан сэмэй, элбэх саҥата-иҥэтэ суох эрээри, билсэн-көрсөн бардаҕына элэккэй майгылаах. Биһиги кинини күүстээх тустуук, талааннаах тренер быһыытынан билэбит. Маны таһынан Василий истиҥ иэйиилээх ырыаһыт. Аны туран, иллэҥ кэмигэр бултуурун, дуобат оонньуурун сөбүлүүр. Хаһан даҕаны тус бэйэтин интэриэһин өрө туппакка, коллектив, хамаанда туһугар кэлэ-бара, сүүрэ-көтө сылдьааччы.

Түмүккэ, Абый улууһун бочуоттаах олохтооҕо, «Гражданскай килбиэн» туйгун бэлиэтинэн наҕараадаламмыт түөрт оҕо амарах аҕата, элбэх сиэн тапталлаах эһээтэ Василий Егорович Стручков – Абый Бааска муус устар 19 күнүгэр лоп курдук 60 сааһын томточчу туолбутунан итиитик-истиҥник эҕэрдэлиэҕиҥ! Тус бэйэтигэр, дьиэ кэргэнигэр этэҥҥэ нус-хас олоҕу, чэгиэн доруобуйаны, эдэрдии эрчими баҕарыаҕыҥ.

Петр ПАВЛОВ.