Мас тардыһыытыгар оҕону хас сааһыттан дьарыктыахха сөбүй?

Уол оҕону, кыргыттары да буоллун, 10 сааһыттан мас тардыһыытыгар сыһыарыахха сөп диэн программабытыгар сурулла сылдьар. Ол онон көрөн, былаан оҥостон, бары тренердэр, оскуола учууталлара үлэлииллэр, Россия, Европа, Аан дойду кыайыылаахтарын иитэн таһаараллар.

Мин мас тардыспытым 32 сыл буолбут, оҕо тренеринэн 25 сыл үлэлээн кэллим. Оҕо иитиитигэр, кини доруобуйатын тупсарарыгар, инники олоҕор чөл олохтоох буоларыгар элбэх үлэни ыыттым. Оҕо сыл аайы хайдах сайдан иһэрин, күүс киирэрин кэтээн көрөбүн, сурукка тиһэн иһэбин.

Үгүс төрөппүт мас тардыһыыта эчэйиилээх спорт диэн, оҕотун бу көрүҥҥэ биэриэн туттунар. Оҕо ис-тас туругун сөпкө көрөн, хас биирдии оҕону кэтээн сылдьан дьарыктаатахха, эчэйии диэни билиэхтэрэ суоҕа. Ону тэҥэ төрөппүт билиэхтээх – оҕотун үрдүк категориялаах, опыттаах тренергэ туттарара ордук.

Оҕо 3-4 сааһыттан, уһуйааҥҥа сылдьан мас тардыһыытынан дьарыктаныан сөп. Кинилэргэ араас оонньуулар, cүүрүүлэр, ыстаныылар киирэллэр. Группа оҕолоро биир тэҥинэн сылдьаллар. Оонньуу курдук мас тардыһыннаран ылыахха сөп. Төрөппүттэрэ баалларына, Аҕа дойдуну көмүскүүр күн, Ыһыах күн, холобур, күрэхтэһиилэр бааллара ордук. Маннык дьарыктар 6 сааһыгар диэри бараллар.

6-9 сааска диэри оҕо дьарыга уларыйар. Киниэхэ оонньууларын, сүүрүүлэрин, ыстаныыларын таһынан, күүһү хачайдыыр хамсаныылар киирэллэр. Ол курдук, кыра 6, 8, 10 киилэлээх гиирэлэри тобуктарыгар диэри тардаллар, 2,5-5 киилэлээх штанга блиннэринэн, эбэтэр гантеллэринэн олорон туруу эрчиллиитэ саҕаланар. Бу саастаах оҕолор ити эрчиллиини сөпкө оҥоһулларыгар үлэлииллэр. Ыйааһыннарынан араартаан күрэхтэһиилэри тэрийиэххэ сөп, төрөппүт баара өссө ордук, оҕотун сайдыытын сыаналаан көрөр.

10-13 саастарыгар оонньууларбыт аҕыйыыллар. 16 киилэлээх гиирэттэн саҕалаан 24, 32 киилэлээҕинэн тобуктарыгар диэри тардан, 10-20 кг штанга блиннэринэн, эбэтэр гантеллэринэн олорон турууну тренер эппитинэн оҥороллор. Бары былчыҥнар сайдалларыгар, күүс-уох өттүн сайыннарар араас эрчиллиилэр киирэн биэрэллэр. 10-13 саастарыгар араас таһымнаах күрэхтэһиилэргэ сылдьар буолаллар.

14 саастарыттан сыыйа штангаҕа көһөллөр, становай тяга, приседание, жим лежа упражнениелар киирэн биэрэллэр. Сис, атах былчыҥнарыгар, тарбахха эбии үлэ барар. Ол быыһыгар баскетбол, футбол курдук оонньуулар киирэн биэрэллэр. 16-17 сааһыгар оҕо ситэр кэмэ кэлэр, элбэх күрэхтэһиилэргэ сылдьан сайдар, бастыҥ көрдөрүүлэрэ баар буолар.

Оҕо детсад сааһыттан мас тардыһыытынан дьарыктанарын туһунан сөптөөх үлэ тахса илик. Тренердэрбит, учуонайдарбыт бииргэ үлэлээн, ыйан-кэрдэн биэриэхтэрэ диэн бигэ эрэллээхпит. Уһуйааҥҥа мас тардыһыы тренерэ баар буоларын ситиһиэххэ.

Мас тардыһыытынан дьарыктанар оҕолор бэйэлэригэр эрэллээх, көрсүө-сэмэй, хайдах да үлэттэн толлубат буола улааталлар. Онон төрөппүттэр оҕолоргутун мас тардыһыытыгар суруттараргытыгар сүбэлиэм этэ.

Иван КОПЫРИН, Дьокуускайдааҕы 1 №дээх оҕо спортивнай оскуолатын тренерэ.