Гроссмейстер кинигэтин сүрэхтэниитэ

«Арчы дьиэтэ» духуобунай култуура киинигэр Уус Алдан улууһун Дүпсүн нэһилиэгиттэн төрүттээх Саха Республикатын физическэй култууратын уонна спордун үтүөлээх үлэһитэ, дуобакка Россия гроссмейстера, тренер, педагог, наставник Петр Петрович Ушницкай дьиэ кэргэнин, спорка ситиһиилэрин, иитиллээччилэрин туһунан кэпсиир «Дуобат – олоҕум аргыһа» диэн кинигэтин сүрэхтэниитэ буолла.

…Петр Петрович кэргэнэ Матрена Николаевналыын икки кыыстаахтар, үс сиэннээхтэр. Биир үтүө киэһэ аһыы олорон кыыстара Сардаана аҕатыгар туһаайан: «Эһээбит Петр Иванович, Саха сирин үтүөлээх булчута, дьоҥҥо-сэргэҕэ киэҥник биллэр киһи. Кини туһунан кинигэтэ бэлэмнээн таһаарыах», – диэн тыл көтөхпүт.

Ону хабан ылан, Петр Петрович, аҕатын кытта алтыспыт аҕыйах хаалбыт дьонтон, аймахтарыттан ахтыы биэрэллэригэр көрдөспүт итиэннэ дьиэтээҕи альбомтан урукку хаартыскалары, докумуоннары наардыы сылдьан, оҕо эрдэҕиттэн таптыыр дьарыгар – дуобакка 1973 сыллаахха оскуола күрэхтэһиитигэр бастакы миэстэни ылбытын туоһулуур диплому булан ылбыт. Ол лоп курдук 50 сыллааҕы наҕараада, кинигэ тутулун уларыппыт. Петр Петрович ол бастакы кыайыытын үйэ аҥардаах бэлиэтин – бэйэтин ситиһиилэригэр дьүөрэлээн, кинигэни онно, итиэннэ туохтан даҕаны күндүтүк саныыр, баалларына сүрэхтэн саҕыллар тапталын, махталын эппэккэ хаалбыт төрөппүттэрин кэриэстэригэр аныырга быһаарынар.

Дьэ, онон тахсыахтаах кинигэҕэ – ийэлээх аҕатын, бииргэ төрөөбүттэрин, оҕо сааһын, дьиэ кэргэнин, үлэтин-хамнаһын, спордунан дьарыгын, истэллэринэн хааччахтаах оҕолору дуобакка дьарыктаан – Россия, Европа, аан дойду түһүлгэлэригэр кимиилээхтик таһаарбытын сиһилии кумааҕыга тиһэн, дьоһун кинигэ оҥорон таһаарда.

Кинигэни Дүпсүнтэн төрүттээх Эдуард Тимофеевич Пономарев бэрт кичэллээхтик киэргэтэн, компьютерга таҥан, редакциялаан таһааран, ааҕааччылар биһирэбиллэрин ылла.

Саҥа кинигэ сүрэхтэниитигэр ааптар биир дойдулаахтара, аймахтара, тэрилтэтин салайааччылара, биллиилээх дуобатчыттар, спортсменнар кыттыыны ыллылар.

Кинигэ сүрэхтэниитин Петр Петрович эдьиийэ – үлэ, спорт бэтэрээнэ Анна Прокопьевна Бурнашева иилээн-саҕалаан ыытта. Көрсүһүү наһаа истиҥник, ис киирбэхтик барда.

Ааптары эҕэрдэлээн республикатааҕы анал коррекционнай интернат-оскуола дириэктэрэ Татьяна Федотовна Мартынова, СР адаптивнай физкультураҕа уонна спорка киинин дириэктэрин солбуйааччы Анастасия Семеновна Михайлова, Россия суруналыыстарын уонна суруйааччыларын союһун чилиэнэ, В.В. Никифоров – Күлүмнүүр аатынан государственнай бириэмийэ лауреата Иван Петрович Ушницкай, аймаҕа Розалия Михайловна Сивцева, Саха Республикатын үөрэҕириитин үтүөлээх үлэһитэ, Уус Алдан улууһун бочуоттаах олохтооҕо Валерий Дмитриевич Васильев, Россия гроссмейстера, Саха сирин уонна Россия үтүөлээх тренерэ Александр Гаврильевич Азаров, дуобакка ССРС спордун маастара, Саха Республикатын үтүөлээх тренерэ Василий Иннокентьевич Кононов, Россия үөрэххэ эйгэтин бочуоттаах үлэһитэ Александр Васильевич Максимов, дуобакка аан дойду чемпиона Александр Ефимов, Россия чемпиона Гаврил Иванов, Саха Республикатын үөрэҕириитин туйгуна Татьяна Дмитриевна Сыроватская, СР санитарнай сулууспатын бочуоттаах үлэһитэ Светлана Михайловна Федорова-Абрамова, дьиэ кэргэнинэн доҕордоро Зоя, Иннокентий Пестряковтар, кэргэнэ Матрена Николаевна Ушницкая уо.д.а. тыл эттилэр, ахтыы оҥордулар, өйдөбүнньүк бэлэхтэрин туттардылар.

–Быйыл Саха сиригэр спортивнай хамсааһын 100 сылын туолла, ону тэҥэ олоҕум арахсыспат аргыһа оҥостубут дуобаппар оҕо сааспар күрэхтэһэн бастакы грамотабын ылбытым 50 сыла. Бу бэлиэ түгэннэргэ анаан бу кинигэбин эрдэттэн былааннаан, таҥан таһаардым. Республикаҕа адаптивнай спорт көрүҥнэрэ салгыы сайдалларыгар инникитин даҕаны үлэлэһиэхпит, бэйэбит көрүҥмүтүн мэлдьи инники күөҥҥэ сылдьарга дьулуһуохпут. Иитэн таһаарбыт ыччаттарым үрдүк ситиһиилэрэ салгыы өссө дьаныардаахтык, өрө көтөҕүллүүлээхтик үлэлииргэ кынаттыыр. Бу кинигэни далаһа оҥостон өссө элбэх саха ыччата дуобатынан дьарыктанан Саха сирин ааттата туралларыгар баҕарабын, – диир кинигэ ааптара Петр Петрович Ушницкай.

Бэлиэ түгэн кыттыылаахтара Петр Петровиһы, “талааннаах киһи – туохха барытыгар талааннаах” диэн үрдүктүк сыаналаатылар. Кылгас кэмҥэ ылсан, бэйэтэ сүүрэн-көтөн, үлэлэһэн – бэртээхэй өйдөбүнньүк кинигэни оҥорон таһаарда. Били, французтар “аппетит приходит во время еды” дииллэринии, бу кинигэтин оҥоро сырыттаҕына киниэхэ айар үлэҕэ атын санаалар киирэннэр, аны онно ылсар баҕалаах. Онтон биһиги Петр Петровичка “санаабытын салаллан, толкуйдаабытын тобуллан истин” диэн үтүөнү баҕарабыт. Олох салҕанар…

 Петр ПАВЛОВ.