Биһиги – Куоркун уолаттарабыт

Маннык ааттаах саҥа кинигэ таҕыста. Быйыл күһүн улуу тренер Дмитрий Петрович Коркин 95 сылын республика киэҥ далааһыннаахтык бэлиэтииргэ соруктанар. Бу кэрэ бэлиэ түгэни көрсө Дмитрий Петрович туһунан киинэ оҥоһуллара, спектакль туруоруллара, хас да кинигэ бэчээттэнэн тахсара былааннанар.

Соторутааҕыта Д.П. Коркин биир иитиллээччитэ – көҥүл тустууга уолаттарга ССРС чемпиона, аан дойду күрэхтэһиитин боруонса призера, Советскай Союз спордун маастара, Чурапчы улууһун, Чакыр нэһилиэгин бочуоттаах гражданина Семен Прокопьевич Макаров көҕүлээн, бэлэмнээн “Биһиги – Куоркун уолаттарабыт” диэн саҥа кинигэни бэлэмнээн таһаарда.

Кинигэҕэ Саха АССР, РСФСР, ССРС үтүөлээх тренерэ Дмитрий Петрович Коркиҥҥа араас кэмҥэ эрчиллибит үөрэнээччилэрин тэттик ахтыылара хомуллан киирбиттэр. Үс түһүмэҕинэн наарданан, 1950-1960-с сылларга эрчиллибит бастакы көлүөнэ тустууктар кэпсээннэрэ, 1960-1970 сылларга Чурапчытааҕы оҕо спортивнай оскуолатыгар үөрэммит, Дмитрий Петровичка уһуйулла сылдьыбыт, хомойуох иһин, биһиги кэккэбититтэн эрдэ туораабыт дьон олохторун кэпсээнэ үөлээннээхтэрин, чугас дьоннорун көмөлөрүнэн сырдатыллар. Маны таһынан, билигин баар, спорка, үөрэҕириигэ, олох атын да эйгэтигэр таһаарыылаахтык үлэлии-хамныы сылдьар Д.П. Коркин үөрэнээччилэрин ахтыылара киирбиттэр.

–Бу кинигэҕэ Дмитрий Петрович үөрэнээччилэрин ахтыылара түмүллэн киирдилэр, – диэн Семен Прокопьевич кинигэ аан тылыгар суруйар. – Кинилэр бастаан Дмитрий Петровиһы кытта хайдах көрсүбүттэрэ, аҕыйах тылынан кэпсэтээт, кинилэр олохторун, дьылҕаларын суолун быһаарбыта, эбэтэр араас биричиинэнэн тренердэриттэн эрдэ арахсан, ситэри тустубакка хаалбыттарын кэмсинэллэрэ да кэпсэнэр. Бастакы үөрэнээччилэрэ тренердэриттэн кыранан балыс, саастыы да дьон кинини “оҕонньор” диэн ытыктаан ааттыыллара, толлоллоро. Эрчиллиигэ тренердэрэ тугу эппитин төһө кыалларынан, күүстэрэ тиийэринэн толоро сатыыллара ахтыллар. Дмитрий Петрович сахалыы мындырдык инникини өтө көрөрө, саха тустуута сайдарын туһугар олоҕун тиһэх чааһыгар диэри күүһүн харыстаабакка, туох баар сатабылын, дьоҕурун биэрэн, өйүн-санаатын ууран туран үлэлээбитэ. Маннык киһини “үйэҕэ биирдэ кэлэн ааһар киһи” диэн эрдэхтэрэ.

Бастакы былааммар тустууга аан бастаан эрчийбит дьонун ахтыыларын түмэн таһаарыам диэн санаалааҕым. Эдэрдэр урукку кэми син хайа эрэ өттүттэн биллиннэр диэн, Дмитрий Петрович үлэтин хайдах саҕалаабытын, хайдах усулуобуйаҕа үлэлээбитин, оччотооҕу колхуостаах ыччаттар тустуунан хайдах дьарыктаммыттарын туһунан билиһиннэриэхпин баҕарбытым. Көнөтүнэн эттэххэ, ол кэмҥэ Чурапчыга эрэ буолбатах, Саха сирин үрдүнэн барытынан, көҥүл тустуу диэни киэҥник саҥа билбиттэрэ. Хомойуох иһин, кырдьаҕас, сааһырбыт үөрэнээччилэрэ кэм-кэрдии кэлэн, онуоха эбии хамсык да аан дойдуну баламаттык сатыылаан, үгүстэр сирдээҕи олохтон барыталаабыттара, элбэх дьонтон ахтыы кыайан ылбакка хаалбытым. Бастакы көлүөнэ тустууктар, оччотооҕу кэм сиэринэн эрчиллэн, оройуоҥҥа, республикаҕа, дойду араас муннуктарыгар бэйэлэрин кыахтарынан күрэхтэһэн, тустан, кыайбыт да, кыайтарбыт да буоллахтарына, Саха сиригэр тустуу сайдыытыгар бэйэлэрин кылааттарын киллэрбит дьон. Ону умнуо суохтаахпыт. Кинилэр кэпсээннэрэ кинигэ бастакы түһүмэҕэ буоллулар.

Иккис түһүмэххэ олохтон туораабыт хаарыаннаах тустуук уолаттары, тэҥҥэ үөрэммит, Дмитрий Петровичка бииргэ дьарыктаммыт, тустубут доҕотторбун, чугас дьоннорун, оҕолорун көмөлөрүнэн уонна бэйэм тугу өйдүүрбүнэн суруйан, төһө кыалларынан сырдата сатаатым.

Үһүс түһүмэххэ интэринээт-оскуолаҕа бииргэ үөрэммит, дьарыктаммыт, Дмитрий Петровичка эрчиллибит доҕотторум ахтыыларын бэйэлэригэр суруйтаран киллэрдим. Ону таһынан манна биһиги көлүөнэ кэнниттэн 1970-1980 сылларга интэринээт-оскуолаҕа үөрэммит, Дмитрий Петровичка эрчиллибит биллиилээх тустууктар, тренердэр, атын да эйгэҕэ ситиһиилээхтик үлэлээбит дьон ахтыылара киирдилэр.

Ахтыы биэрбит дьон бары Д.П. Коркиҥҥа эрчиллибит, кинини кытта алтыспыт, бэйэтин үчүгэйдик билэр дьоннор.

Билигин Дмитрий Петровичка дьарыктаммыттар бары сааһырбыт дьон буолабыт, үгүстэрбит бу орто дойдуттан барбыттарын да иһин, тренербит аатыгар-суолугар бары биир кэрдиискэ турабыт, бары “Коркин уолаттара” буолабыт уонна онон киэн туттабыт.

Ахтыы-кинигэ ытыктыыр, сүгүрүйэр тренербит Дмитрий Петрович Коркин 95 сылын туоларынан ааҕааччы киэҥ араҥатыгар ананар. Көрдөрүүбүн ылынан, ахтыы суруйбут бары дьоҥҥо махталбын биллэрэбин.

Кинигэҕэ Одьулуун нэһилиэгин олохтооҕо, Чурапчы күүс өттүнэн көһөрүллүүтүн кыттыылааҕа, үлэ-тыыл бэтэрээнэ, 86 саастаах Николай Алексеевич Собакин; Чурапчы оройуонун Соловьев нэһилиэгин бочуоттаах гражданина Гаврил Данилович Николаев; көҥүл тустууга ССРС спордун маастарыгар кандидат, профтехүөрэхтээһин бэтэрээнэ, Нам улууһун Хатыҥ Арыы нэһилиэгин бочуоттаах гражданина Николай Дмитриевич Соловьев; Чурапчы улууһун, Мугудай нэһилиэгин бочуоттаах гражданина, “Бочуот знага” орден кавалера Николай Дмитриевич Пермяков; хапсаҕайга Саха АССР спордун маастара, “Бочуот знага” орден кавалера, Чурапчы улууһун бочуоттаах гражданина Семен Михайлович Неустроев; Россияҕа “Урожай” общество оҕолорго күрэхтэһиитигэр иккис миэстэлээх, Речпорт бэтэрээнэ, социалистическай үлэ ударнига, болуотунньук Николай Иванович Спиридонов; хоту көһөрүллүү кыттыылааҕа, тыыл, сыана бэтэрээнэ Иван Васильевич Федотов; ССРС спордун маастара, “Урожай” общество бочуоттаах үлэһитэ, “Гражданскай килбиэн” анал аат хаһаайына Станислав Семенович Романов; Саха сирин норуоттарын 3-с спартакиадатын чемпиона, республика үс төгүллээх призера Василий Александрович Шадрин, барыта 38 киһи ахтыыта киллэриллибит.

“Биһиги – Куоркун уолаттарабыт” кинигэ тустууну, спорт историятын сэҥээрээччилэргэ ыйынньык быһыытынан дьоһун бэлэх буолбут. Оҥорон, бэлэмнээн таһаарбыт Семен Прокопьевич Макаровка барҕа махтал!   

Петр ПАВЛОВ.