Улуу тренер иитиллээччитэ, саха тустуутун саастыылааҕа

Василий Николаевич Гоголев

1956 сыл алтынньы 9 күнүгэр Чурапчыга төрөөбүтэ.

Көҥүл тустуунан 11 сааһыттан дьарыктанар. Тренердэрэ: Д.П. Коркин, Н.П. Неустроев, Р.М. Дмитриев, А.Н. Иванов.

ССРС спордун үтүөлээх маастара. Европа икки, Сэбиэскэй Сойуус үс төгүллээх чөмпүйүөнэ, Үтүө Дьулуур оонньуутун кыайыылааҕа, аан дойду чөмпүйэнээтин боруонса призера.

Саха АССР физическэй култуураҕа үтүөлээх үлэһитэ, Чурапчы улууһун бочуоттаах гражданина, “Бочуот Знага” уордьан кавалера.

Кэргэннээх, үс уоллаах.  

Барыта тиэргэнтэн саҕаламмыта

Устинья Михайловна уонна Николай Петрович Гоголевтарга – Василий улахан оҕо, кини кэнниттэн быраата Коля, онтон балта Анна кэлэллэр.

… Чурапчыга Гоголевтартан чугас олорор Байбал Посельскай иллэҥ кэмигэр чугастааҕы кыра уолаттары мунньан, дьиэ иннинээҕи хонууга туһуннара оонньуура. Маннык тустууларга Василий Гоголев бастакы сүрэхтэниитин ааспыта. Кини тустууга ситиһиилээх киһи буолан тахсарын бастакынан Байбал таайбыта. Ити кэмҥэ, Ленинградтан үөрэҕин бүтэрэн кэлэн Дмитрий Петрович Коркин быстах кэмҥэ Гоголевтарга олорбута. Интэринээт-оскуолаҕа үлэлиирэ. Оттон биһиги дьоруойбут Чурапчытааҕы орто оскуолаҕа алын кылаастарга үөрэнэрэ. Дмитрий Петрович, Василий аҕата Николай Петровичтыын доҕордоһоро, иккиэн Арыылаах нэһилиэгиттэн төрүттээхтэрэ.

Дмитрий Петрович, син эмиэ Байбал Посельскай курдук, оҕолору туһуннарар үгэстээх эбит. Кыһыҥҥы уһун киэһэлэргэ “Киев” киинэ-аппаратынан тустуу туһунан киинэлэри көрдөрөрө. Итинтэн ыла саҕаламмыта, Василий тустууга таптала, умсулҕана.

Биирдэ Николай Петрович Дмитрий Петровичка, уолун Коляны тустуу секциятыгар ыларыгар эппит. Коля төһө даҕаны Васятааҕар сааһынан балыһын үрдүнэн, киппэ көрүҥнээх этэ. Онуоха тренер сөбүлэспэтэх, хата Вася тустуон сөптөөх диэбит. Дьэ, итинтэн ыла кини улуу тренер илиитигэр киирэн, төрдүстэн онус кылааска диэри интэринээт-оскуолаҕа үөрэнэн дьарыктаммыта. Онно Иван Сивцевтиин, Михаил Каженкинныын, Гаврил Дмитриевтиин, Семен Окладниковтыын, Аскалон Николаевтыын, Михаил Филипповтыын биир кылааска үөрэммитэ.

Коркин уһуйуута

Дмитрий Петрович киһи уйулҕатын эндэппэккэ билэр уратылаах. Иитиллээччилэрэ этэллэринэн, кини биир тылынан киһи санаатын көтөҕөрө. Холобур, 1981 сыллаахха Улан-Удэҕэ ыытыллыбыт Сэбиэскэй Сойуус чөмпүйэнээтигэр, үөрэтэр-эрчийэр түмсүүттэн кэлбит Василий Гоголевы көрөөт: “Үчүгэй тустар таһымҥа киирбиккин, сирэйгиттэн көстөр – сырдаабыккын”, — диэбит.

Онуоха биһиги киһибит итэҕэйбэтэх, өс киирбэх сүүрэн тиийэн сиэркилэҕэ бэйэтин көрүммүт уонна оччо үлүгэр уларыйбыппын дуу, ким даҕаны кыраһыабайгын диэччитэ суох ээ, ол эрээри, тренер мээнэҕэ эппэтэҕэ буолуо – дии санаабыт.

Ити чөмпүйэнээккэ Гоголев үрүҥ көмүс мэтээлинэн наҕараадаламмыта. Өссө чөмпүйүөннүөн даҕаны сөп этэ эрээри, эдэр буолан, улахан түһүлгэҕэ кыттар уопута суоҕунан хотторбута. Дьэ, ити курдук, Дмитрий Петрович бэйэтин иитиллээччитин бииртэн-биир үктэлгэ таһааран испитэ.

-Дмитрий Петрович тустуук инникитин өтө көрөн билэрэ, — диир Василий Николаевич. – Орто оскуола кэнниттэн кинини кытта икки сыл тренер-методиһынан үлэлээбит дьоллоохпун. Эрчиллиигэ саҥа кэлбит уолу этин-сиинин чинчийэн көрөрө. Төһө түргэнин, сымсатын тургутара, былчыҥнарын, иҥиирдэрин туппахтаан көрөрө. Кини бөҕө-таҕа уолаттары эрэ буолбакка, көннөрү көрүҥнээхтэри эмиэ сөбүлээн талара. Ханнык эрэ ураты билгэлээһининэн кинилэр тустууга кистэлэҥ талааннарын арыйара. Бөҕө-таҕа киһи мөдөөт, оттон уу ньулдьаҕар – түргэнин иһин буолуо. Уһун иҥиирдээх киһи быдан үлэһит буолар диэн быһаарара.

Дмитрий Петрович наукаҕа тирэҕирэн үлэлиирэ, бэйэтэ научнай үлэлэри суруйара. Кини эрчиллэргэ араас тэриллэри айан оҥороро. Олору туһанан, элбэх үөрэтиини ыытара. Холобур, бөҕөс төһө чувстволааҕын, дьулуурдааҕын, түргэнин үөрэтэрэ. Наар чинчийэ, үөрэтэ, көрдүү, ырыта сылдьара…

Күрэхтэһии диэн – бырааһынньык

-Дмитрий Петрович иитиллээччилэригэр, хас биирдии күрэхтэһии – бырааһынньык диэн этэрэ. Өрө көтөҕүллэн, үөрэн-көтөн туран тустуллуохтаах диирэ. Ону тустуук оҕолор өйдөөбөт этилэр. Туох бырааһынньыгын этэрий, көбүөргэ дьиҥнээх киирсии, эчэйии даҕаны ылыаххын сөп, ким даҕаны хотторуон баҕарбат. Төттөрүтүн, хоттордоххуна ытыаххын баҕараҕын дии саныыллара. Василий Николаевич этэринэн, тренер ити этиитин кэлин өйдөөбүттэр, ити аата, Дмитрий Петрович иитиллээччилэрин уйулҕаларын эрдэттэн бэлэмниир эбит. Хотторууттан куттаммат буоларга үөрэппит.

-Күрэхтэһии диэн эһиэхэ син биир эрчиллии курдук буолуохтаах, — диирэ диэн ахтар В.Н.Гоголев. — Өскөтүн эһиги баһыйар утарсааччыгытыгар хоттордоххутуна, куттанан туста сатаабатаххытына, биир тылынан бэйэҕит кыаххытын көрдөрбөтөххүтүнэ – тренер үлэтин барытын халтайга ыытаҕыт.

Дьэ ол иһин, уолаттар күрэхтэһии кэмигэр куттаммакка, дугдуруҥнаабакка киирсэргэ үөрэммиттэрэ. Тэҥ тустууга күүстээх утарсааччыга хоттордохторуна, Дмитрий Петрович сэмэлээбэт этэ, хата төттөрүтүн – санааларын көтөҕөрө. Ол иһин, тустуук уолаттар күрэхтэһииттэн күрэхтэһии ахсын үүнэн, сайдан истэхтэрэ.

Күрэхтэһииттэн кэлбит тустуугу хайаан даҕаны бэйэтигэр ыҥыран, хайдах киирсибитин ымпыктаан-чымпыктаан ыйытарын, сурунарын туһунан элбэхтэ истиэххэ сөп. Дьэ, ол кэнниттэн ырытыы уонна түмүктээһин оҥорон, аныгыскы эрчиллиигэ саҥа сорудахтары биэрэрэ. Хас биирдии бөҕөһү кытта, кини уратытын учуоттаан биирдиилээн үлэлиирэ.

Сыаллаах-соруктаах үлэ түмүгэ

Билигин сорох спортсменнар күрэхтэһэ түһэн баран, ситиһиилэммэтэхтэринэн, дьарыктарын тохтотор түгэннэрэ баар.

Оттон биһиги, спорт үтүөлээх маастара Василий Гоголевы саныы түстэхпитинэ, бастатан туран, кини Европа икки, ССРС үс төгүллээх чөмпүйүөнэ буоларын этэбит. Оттон ити үрдүк кирбиилэри ылыан иннинэ кини улуу тренер Д.П. Коркин анал сыаллаах-соруктаах эрчиллиитин, буһуутун-хатыытын ааспыта. Ити кыайыыларга биирдэ баар буола түспэтэҕэ. Этэргэ дылы, бэһис кылаастан саҕалаан күрэхтэһэн киирэн барбыта. Василий бастакы ситиһиитинэн эһиилигэр Чурапчыга, Казахстан хамаандатын кытта табаарыстыы көрсүһүүгэ кыайыыта этэ. Интэриэһинэйэ диэн баар, кини уолаттар уонна эдэрдэр бөлөхтөрүгэр улахан күрэхтэһиилэргэ кыттыбатаҕа. Ити көтүтүүтүн улахан дьоҥҥо тахсан баран сиппитэ. Бүтүн Сойуустааҕы турнирдарга, ССРС Сэбилэниилээх Күүстэрин күрэхтэһиитигэр ситиһиилээхтик кыттан барбыта. Оттон 1978 сыллаахха РСФСР чөмпүйэнээтигэр иккис миэстэҕэ тахсыбыта.

Үс сылынан РСФСР чөмпүйүөнэ, ССРС үрүҥ көмүс призера буолуоҕуттан, уон сыл устата  дойду сүүмэрдэммит хамаандатын састаабыгар бастыҥынан сылдьыбыта…

Петр ПАВЛОВ.

Ааптар хаартыскалара.