Роман Дмитриев: государственнай деятель быһыытынан

Сахалартан бастакы олимпийскай чемпион, көҥүл тустууга ССРС спордун үтүөлээх маастара, ССРС уонна Россия үтүөлээх тренерэ, Саха АССР физическэй култуураҕа үтүөлээх үлэһитэ Роман Михайлович Дмитриев туһунан элбэх кинигэ таҕыста, кинигэлэргэ, сурунаалларга, хаһыаттарга үгүс элбэх ыстатыйалар бэчээттэннилэр.

Ити суруйууларга үксүн Роман Михайлович тустуук итиэннэ кэлин депутат уонна общественнай деятель быһыытынан сырдатыллан кэллэ.

Оттон мин бу суруйуубар, Роман Михайлович государственнай деятель быһыытынан, чуолаан Российскай Федерация Президенин иһинэн Саха Республикатын Бастайааннай бэрэстэбиитэлистибэтигэр бииргэ үлэлээбит кэммитин сырдатан ааһыам этэ.

Р.М. Дмитриев Саха Республикатын ол кэминээҕи Президенэ Вячеслав Анатольевич Штыров Ыйааҕынан 2002 сылтан 2005 сылларга Саха Республикатын физическай култуураҕа уонна спорка Государственнай кэмитиэтин бэрэссэдээтэлин бастакы солбуйааччынан үлэлээбитэ.

2005 сыллаахха күһүөрү Роман Михайлович үлэтиттэн уурайан, Москваҕа кэлбитин истэн, ыҥыран кэпсэтэ сылдьыбытым.

Бастайааннай бэрэстэбиитэлистибэ уратыта

Кини структурата уһун кэмнэргэ олоҕурбут, республика бу кэмнэргэ киин былааһы кытта ханнык боппуруостарга уһугулаан үлэлиириттэн, туруорсарыттан, быһаччы тутулуктаах. 2005-2007 сылларга Саха Республикатын Бастайааннай бэрэстэбиитэлистибэтэ республика Президенин уонна Правительствотын сорудаҕынан, сүрүн сорук быһыытынан, Россия Президенин Дьаһалтатын, Правительствотын, министерстволарын, ведомстволарын, Москва куорат мэриятын кытта АЛРОСА компания федеральнай уонна республиканскай бас билиилэрин өлүүлэрин торумнааһыҥҥа быһаччы кыттыыны; Россия Президенэ В.В. Путин 2006 сыллаахха тохсунньу ыйга Дьокуускайга кэлэ сылдьан соругун – “Саха Республикатын оҥоруулаах күүстэрин, транспортын уонна энергетикатын 2020 сылга диэри комплекснай сайдыытын Схематын” оҥорсууну уонна сөбүлэһиннэриини итиэннэ Бастайааннай бэрэстэбиитэлистибэ үлэлиир дьиэтин Саха Республикатын бас билиитигэр ылыыны туруорбуттара. Бу соруктары толорууга бэрэстэбиитэлистибэ ити хайысхаларынан дьарыктанар структуралара күүһүрдүллүбүттэрэ.

2000 сылтан Саха Республикатын чэпчэки атлектикаҕа федерациятын президенинэн уонна Бүтүн Россиятааҕы чэпчэки атлетикаҕа президиумун чилиэнинэн талыллыбыт буолан, биһиги спортсменнарбыт Дьокуускайтан кэлэн Москваҕа, дойду атын киин куораттарыгар итиэннэ тас дойдуларга баралларыгар элбэх бириэмэни сүтэрэллэрин, эрчиллиилэрин быһалларын, түһэр-сынньанар сирдэрэ кыһалҕалардааҕын быһаччы билэр этим. Итини туоратар сорук эмиэ турбута.

Управление салайааччытынан анаммыта

Дьэ, ол иһин Роман Михайлович Россия физкултуураҕа уонна спорка Федеральнай агенствотыгар, Россия олимпийскай кэмитиэтигэр, бары спортивнай федерацияларга аптарытыаттааҕын, ити кыһылҕалары быһаччы билэринэн, Бастайааннай бэрэстэбиитэлистибэҕэ физкултуура уонна спорт Управлениетын үс штатнай үлэһиттээх тэрийэн, ити Управление начаалынньыгынан үлэҕэ ыҥырбытым. Бастакы көрсүһүүбүтүгэр Роман Михайловичтан Управление сүрүннээн ханнык боппуруостарынан дьарыктаныахтааҕар, кадрдары талыыга тус бэйэтин этиитин киллэрэригэр көрдөспүтүм.

Роман Михайлович этиилэрин өйөөн, тэриллибит Управление сүрүн соруктарын чопчулаабыппыт. Ол курдук, Управление үлэтин сүрүн хайысхаларын – Бастайааннай бэрэстэбиитэлистибэ иһинэн физкултуура уонна спорт Сэбиэтин тэрийэн үлэлэтии, ол Сэбиэтин Бастайааннай бэрэстэбиитэл быһаччы салайарын быһаарбыппыт; бэрэстэбиитэлистибэ иһинэн үлэлиир транспортнай базаҕа спортивнай-чэбдигирдэр киини, спортивнай-тренажернай сааллаан, спортсменнар түһэр-хонор хостордоон оҥоруу; аан дойду аатырбыт спортсменнарын кытта эдэр спортсменнар көрсүһүүлэрин тэрийии; бэрэстэбиитэлистибэ үлэһиттэригэр спортивнай күрэхтэһиилэри тэрийии, “Нация кроһа”, “Россия хайыһара” спортивнай тэрээһиннэргэ кыттыы; Саха сиригэр сыһыаннаах Москваҕа үлэлиир, ол иһигэр үөрэнэр студеннар Бастайааннай бэрэстэбиитэл бирииһигэр сыллата күрэхтэһиилэри тэрийии; Москваҕа үөрэнэр-эрчиллэр кэскиллээх спортсменнары босхо аһылыгынан хааччыйыы; спортсменнар ситиһиилэрин Саха Республикатын көрдөрөр-иһитиннэрэр средстволарыгар сырдатыы буолбуттара.

Роман Михайлович дуоһунаһыгар ананаат да, Управлениетыгар үлэһиттэринэн спорка сыһыаннаах Клавдия Черкашина уонна Сергей Спиридонов кандидатураларын киллэрэн бигэргэттэрбитэ. Итиэннэ штаты таһынан Александр Софроновы – Москваҕа олорон үлэлиир, тустуу үрдүкү спортивнай маастарыстыбатын оскуолатын тренерин бэйэтигэр быһаччы чугаһатан үлэлэппитэ.

Роман Михайлович быһаччы тэрийиитинэн

2005 сыллаахха балаҕан ыйын 17 күнүгэр физкултуураҕа уонна спорка Федеральнай агентство спортивнай стадионугар Саха сиригэр “Кыайыы маршрута” диэн Бүтүн Россиятааҕы “Нациялар кросстарын” нэдиэлэтин иһинэн ыытыллар хаамыы уонна сүүрүү күнүн тэрийии буолбута.

Бу тэрээһиҥҥэ бэрэстэбиитэлистибэ үлэһиттэриттэн ураты Москваҕа олорор-үлэлиир дьон, студеннар кыттыбыттара. Ол курдук, көҥүл тустууга Москва куорат чемпиона уонна оҕолорго аан дойду призера Валерий Кульбертинов уонна тренерэ Александр Софронов кросс кыттыылаахтарыгар тустуу албастарын көрдөрбүттэрэ.

Бу саҥа саҕалааһыҥҥа Амматтан командировкаҕа кэлэ сылдьар улуус баһылыгын солбуйааччы Степан Бурнашев, көҥүл тустууга Саха сирин призёра Иван Окороков, Щукинскай театральнай училище бастакы курсун студена Семен Шишигин көхтөөх кыттыыны ылбыттара.

2005 сыллаахха сэтинньи 20 күнүгэр Россиятааҕы физическэй култуура государственнай университетыгар “Саха-Москва” студеннар сэбиэттэрин итиэннэ Роман Михайлович тэрийиилэринэн саха национальнай көрүҥнэригэр аан бастакы Москватааҕы турнир ыытыллыбыта. Турнир үс национальнай көрүҥнэргэ: ыстаныыларга (“куобах”, “кылыы”, “ыстаҥа”); хапсаҕайга; мас тардыһыыга (уолаттарга уонна кыргыттарга) ыытыллыбыта.

Сэтинньи 26 күнүгэр Москва куоракка Кыһыл болуоссакка Олимпийскай фестиваль чэрчитинэн аан бастакы Олимпийскай парад тэриллибитэ. Манна Роман Михайлович быһаччы тэрийиитинэн Саха сирин оҕолоро: эдьиийдии-балыстыы Римма уонна Мария Голутва (Россия үрүҥ көмүс призердара); Марианна Баранова (“Сюрприз” оскуола, спортивнай үҥкүү); Дима Слепцов (ууга харбааһын, футбол) кыттыыны ылбыттара уонна аатырбыт олимпийскай чемпионнары, аан дойду, Европа, Россия чемпионнарын кытта Кыһыл болуоссакка бииргэ хаамсыбыттара – олохторугар биир кэрэ түгэн буолан өйдөрүгэр-санааларыгар иҥэн хаалбыта саарбахтаммат.

Сэбиэт бастакы мунньаҕар

Бастайааннай бэрэстэбиитэл иһинэн физкултуураҕа уонна спорка Сэбиэт састаабын быһаарарга Роман Михайлович быһаччы кыттан кандидатуралары киллэртээбитэ. Уопсай сүбэнэн Сэбиэт састаабыгар киирэргэ Павел Павлович Бородиҥҥа, “Россия – Белоруссия” Союзнай государство Государственнай сэкиритээригэр, Василий Васильевич Колмогоровка – Россия үтүөлээх юриһигар, Россия Генеральнай Прокуратуратын бэтэрээнигэр, Дмитрий Егорович Кычкиҥҥа – Союзнай государство сэкиритээрин сүбэһитигэр, Алексей Александрович Томтосовка – «Якутский дом» Российскай общественнай фонда президенигэр этии  оҥорорго кэпсэппиппит. Кинилэргэ Бастайаннай бэрэстэбиитэл аатыттан сурук бэлэмнээн, Роман Михайлович тус бэйэлэрин кытта кэпсэтии ыытан, биһиги үөрүөхпүт иһин, бары сөбүлэҥнэрин биэрбиттэрэ. Инньэ гынан, 2005 сыллаахха ахсынньы 14 күнүгэр Бастайаннай бэрэстэбиитэлистибэ дьиэтигэр Сэбиэт бастакы тэрээһин мунньаҕын ыыппыппыт.

Сэбиэт бастакы мунньаҕар мин Сэбиэт ыытар үлэтин сыалын-соруктарын, республикаҕа физкултуура уонна спорт сайдыытыгар ситиһиилэргэ тохтоон, туох-ханнык боппуруостарга ыарахаттар, кыаллыбат өрүттэр баалларын сырдатан туран, ону быһаарсыыга, көмөлөһүүгэ Сэбиэт туох оруоллаах буолуохтааҕын кэпсээбитим.

Роман Михайлович Сэбиэт 2006 сыллааҕы үлэтин былаанын барылын, ханнык-туох күрэхтэһиилэр буолалларын сырдаппыта. Үөһээ ааттаммыт Сэбиэт чилиэттэрин таһынан, Сэбиэккэ Бастайааннай бэрэстэбиитэл, физкултуураҕа уонна спорка Управление начаалынньыга киирэллэрин итиэннэ Сэбиэт сэкиритээрэ буолар киһи кандидатуратын ааттаабыта.

Куоластааһын түмүгүнэн Сэбиэт бэрэссэдээтэлинэн миигин, солбуйааччынан Роман Михайловиһы, сэкиритээринэн Александр Анатольевич Софроновы талбыттара. Сэбиэт салгыы ханнык хайысхалары талан үлэлиирин дьүүллэспитэ итиэннэ кэлэр мунньахха бигэргэтэргэ уураахтаабыта. Маны таһынан Сэбиэт үлэтигэр 10 рабочай бөлөҕү талбыта. Сэбиэт састаабыгар эбии республикаҕа үчүгэйдик биллэр дьон итиэннэ бизнес бэрэстэбиитэллэрэ киллэриллибиттэрэ. Ол иһигэр Вячеслав Минеев, Александр Шубин, Ольга Быкова, Виктор Софронов, Елена Томская, Валерий Колодезников, Александр Колодезников уонна Руслан Бестолов киирбиттэрэ.

Сэбиэт мунньаҕар Саха Республикатын физкултуураҕа уонна спорка Государственнай кэмитиэтин бэрэссэдээтэлэ Михаил Дмитриевич Гуляев кыттыыны ылбыта уонна тэриллибит Сэбиэт сүрүннээн федеральнай структуралары кытта бииргэ үлэлэһэригэр этии киллэрбитэ уонна Госкомспорт Сэбиэт тэриллибитин биһириирин, бииргэ үлэлииргэ бэлэмин биллэрбитэ.

Александр ПАХОМОВ, экономическай наука доктора, Саха Республикатын Российскай Федерация Президенигэр 2005-2007 сылларга Бастайааннай бэрэстэбиитэлэ – Саха  Республикатын Правительствотын Председателин бастакы солбуйааччыта, Саха Республикатын норуотун хаһаайыстыбатын үтүөлээх үлэһитэ.  

Хаартыскаҕа: Р.М. Дмитриев уонна А.А. Пахомов, Роман Михайлович 60 сааһын бэлиэтээһиҥҥэ, 2009 с.