“Мас тардыһыыны бастакыттан сөбүлүү, сөҕө көрбүтүм”

// Манчаары оонньууларын көрсө

От ыйын 6-12 күннэригэр Тааттабытыгар ыытыллар “Манчаары оонньууларыгар” мас тардыһыытын күрэһигэр кыттарга көҥүл ылбыт Галина Варламованы ааҕааччыларга анаан сырдатарга сананным. Кини Чымынаайы орто оскуолатын физкултуураҕа учууталынан үлэлиир.

-Үтүө күнүнэн, Галина Александровна! Эн мас тардыһыытынан дьарыктанаҕыҥ. Хас сааскыттан мас тардыһаҕыный? Уонна тоҕо күүһү эрэйэр көрүҥү талбыккыный?

– Мас тардыһыыта успуорт көрүҥүн быһыытынан атаҕар туран сайдыбыт кэмиттэн, оскуолаҕа үөрэнэрбэр дьарыктанан саҕалаабытым. Хайдах эрэ бастакыттан сөбүлүү, сөҕө көрбүтүм. Бастаан физкултуура уруогар холонон көрбүтүм, кылааһым оҕолорун барыларын кыайарым. Ити 2006 сыллаахха этэ.

Тыа сиригэр биллэрин курдук, оҕолор бары төрөппүккэ көмөлөһөн улаатабыт. Элбэхтик салгыҥҥа сылдьан сүүрэр-көтөр буоларбыт. Сүгэр-көтөҕөр, тардар кыах баар буолуута да, бу успуорка аҕаллаҕа.

Бу көрүҥ сайдан истэҕин аайы, боруобаланан көрөр санаам, баҕам сылтан сыл күүһүрэн, аны Тааттам сүүмэрдэммит хамаандатыгар киирэргэ соруммутум.

-Мас тардыһыы идэҕин таларга суолгун астаҕа…

-Киһи дьарыга олоххор элбэҕи быһаарар, биэрэр. Төрөөбүт Чымынаайым орто оскуолатыгар физкултуура учууталынан үлэлиибин. Оҕолору эт-хаан өттүнэн сайыннарарга бэйэм кылааппын киллэрсэбин уонна омук быһыытынан бэйэбит успуорпут көрүҥнэригэр эрчийэрбиттэн астынабын.

-Баҕа санааҕыҥ толорон сүүмэрдэммит хамаандаҕа киирбиккин сырдат эрэ.

-Хамаандаҕа ыллыҥ эрэ киирбэккин. Күннэтэ дьарык, дьулуур, тулуур, күрэстэргэ кыайыы биирдэ ситиһиини аҕалар. Комплекснай спартакиадаҕа 2013 сыллаахха кыайыыны ситиһэн, сүүмэрдэммит хамаанда чилиэнэ буолбутум. Оччолорго сүрүннүүр  тириэньэрдэрбит Семен Гаврильевич Хатылаев, Туйара Ивановна Орлова этилэрэ.

-Үс Манчаарыга кыттыыны ылбытыҥ…

-Мас тардыһыыта күүстээх көрүҥнэргэ киирсэр. Кэлин кыргыттар успуортара буолла. Күүс, иҥиир үлэтин эрэйэр успуорт. Бастакы кыттыым XIX “Манчаары оонньууларыгар” 68 киилэ ыйааһыҥҥа этэ. Ити 2013 сыллаахха Чурапчыга ыытыллыбыта. Уон икки кыттааччыттан – алтыс буолбутум. Оттон 2017 с. Үөһэ Бүлүүгэ буолбут “Манчаары оонньууларыгар” хомойуох иһин, көҥүлү ылбатаҕым. Бу хотторуум эбии дьарыкка күһэйбитэ. Элбэх дьарык 2021 с. Бэрдьигэстээххэ ыытыллыбыт XXI “Манчаары оонньууларыгар” иккис буоларбын мэктиэлээбитэ. Манна ыйааһын быраҕан, 60-н киилэҕэ күрэхтэспитим.

-“Күүстээх Дэһээккин” түһүлгэтигэр үһүс миэстэ буолаҥҥын, “Манчаары оонньуутугар” кыттарга көҥүлү ылары ситистиҥ. Түһүлгэҕэ кыттыыҥ туһунан кэпсээ эрэ.

-Номоххо киирбит “Күүстээх Дэһээккин” түһүлгэтигэр мадьынылар бары кытталлар. Бу түһүлгэ элбэҕи быһаарар. Дойдубар ыытыллар Оонньууларга көҥүл ыларга күүскэ бэлэмнэнэн кытынным. Барыта сүүрбэ түөрт киһи кииристибит. Түмүккэ үһүс миэстэни ылан, сүрдээҕин үөрдүм, астынным. Сайыҥҥы Оонньууларга эмиэ кыайыыны ситиһиэм диэн эрэллээхпин.

-Мас тардыһыытын успуордугар ааттаах-суоллаах  кыргыттар кимнээхтэрий?

-Успуорт көрүҥүн аайы чулуулар, күүстээхтэр бааллар. Саха сиригэр мас тардыһыыга кыргыттарын ылан көрдөххө, маастар буола үүммүт, биллэр-көстөр ыспарсымыаннар бааллар. Ол курдук, маастардар: Нюргустана Ануфриева (Уус Алдан), Светлана Молукова (Чурапчы), Марина Федоренко (Хаҥалас), Сардана Осипова (Нам), маастарга хандьыдаат Саргылана Федорова (Ньурба) буолаллар.

– Хайдах эрчиллэҕиҥ уонна кыайыы хайдах кэлэрий?

– Успуорт киһи майгытын-сигилитин, өйүн-санаатын, толкуйун, олоххо сыһыанын барытын күүскэ уларытар. Кыайыахтаахпын диэн сыал-сорук туруорунан, онтон халбаҥнаабакка, күүскэ бэлэмнэнэргэ күһэйэр.

Элбэҕи ааҕан, утарсааччыларын албастарын, сатабылларын, ньымаларын көрөн үгүһү туһанаҕын. Кинилэри куоһарар, сатыыр, кыайар туһугар толкуйдуу үөрэниэхтээххин. Аҥардас тириэньэр эрэ дьарыгынан сылдьыбакка, бэйэҥ толкуйун эмиэ ирдэнэр.

Онон успуорт киһи муҥутуур кыаҕын туһанарга, туруоруммут сыалгын ситиһэргэ, эт-хаан туругун тупсарарга, сайыннарарга, толкуйдуурга үөрэтэр күүһү биэрэр, иҥэрэр.

-Галина Александровна, кэпсэтиигэр махтанабын уонна “Манчаары оонньууларыгар” кыайыыны-хотууну баҕарабын. Дойдуҥ истиэнэтэ көмөлөстүҥ, биир дойдулаахтарыҥ итэҕэлэ кыайыыга сирдээтиҥ!

Алексей САВВИН, А.Е. Мординов аатынан Тааттатааҕы лиссиэй 8 «б» кылааһын үөрэнээччитэ.