Кытаанах уһаарыллыы

Бүгүн, кулун тутар 12 күнүгэр олимпийскай чемпион, спорт үтүөлээх маастара Павел Пинигин төрөөбүт күнэ. Кини лоп курдук 60 сааһын туолла. Бу үбүлүөйдээх сылынан сибээстээн, кулун тутар 31 күнүгэр «Триумф» спортивнай комплекска, Украина уонна Саха сирин көҥүл тустууга хамаандаларын күөн көрсүүлэрэ тэриллэр.

Павел Павловиһы бу үөрүүлээх кэрэ-бэлиэ күнүнэн ис сүрэхтэн эҕэрдэлиибит! Мантан аллараа, кини туһунан 2006 с. суруйууну кытта билсиҥ.

Урут көҥүл тустууга 68 кг ыйааһын диэн баара. Оччотооҕу күрэхтэһиилэр боротокуолларыттан көрдөххө, чуо бу ыйааһыҥҥа саамай элбэх кыттааччы түмсэрэ. Өскөтүн кыра ыйааһыннарга Азия континенын бөҕөстөрө, оттон орто уонна ыарахан ыйааһыннарга Европа, Америка дойдуларын бухатыырдара сүрүннээн күөнтэһэр эбит буоллахтарына, 68 киилэҕэ бары континеннар тэҥ күүстээх, биир таһымнаах бөҕөстөрү кытыннараллара.

Биллэрин курдук, маннык күүстээх састааптаах ыйааһыҥҥа советскай бөҕөстөртөн бастакы олимпийскай чемпионунан биһиги Павел Пинигиммит буолбута.

Кини бэйэтин кэмигэр аһара күүстээх хампаанньаҕа түбэһэн, дьиҥнээх спортивнай хорсун быһыыны көрдөрбүтэ. Ол курдук, ити кэмҥэ дойду иһигэр Насрулла Насруллаев, Муса Абдулмуслимов, Мамед Ибрагимов, Ихаку Гайдарбеков, Александр Матвеев, Николай Петренко, Маярбек Юсупов, Сайпулла Абсаидов, Михаил Харачура, Георгий Макасарашвили, оттон аан дойдуга американец Лойд Кизер, монголлар Цэдэмдамба Нацагдорж, Зевгийн Ойдов, японнар Ясабуро Сугавара, Акиро Мияхара, иранец Кульзор Голями, болгардар Исмаил Юсейнов, Иван Янков, турок Мехмет Сары, югослав Шабан Сейди, немец тэр Мартин Кносп, Адольф Зегер курдук биир кэмҥэ, биир ыйааһыҥҥа туста сылдьыбыт аан дойдуга аатырбыт бөҕөстөрү кытта эгил-тэгил эрийсэн, сыарҕа сыҥааҕын, эрбии биитин курдук тэҥҥэ тардыалаһан, түмүккэ кыайыылааҕынан ааттанан, Олимп чыпчаалыгар тахсар чиэскэ тиксибитэ.

Павел Пинигин тустан бүппүтүн кэнниттэн бу ыйааһыҥҥа Арсен Фадзаев күөрэйэн тахсыбыта. Кини аҥардастыы аатырбыта, соҕотохтуу сураҕырбыта. Утарылаһааччылара да, бу киһини кытта тустан туһа суох диэн эрдэ сылла тэскилээбиттэрэ. Биир тылынан, Пинигин тустар кэмигэр аан дойду түһүлгэтигэр күөнтэһии сүрдээх тыҥааһыннаахтык, сытыытык барара. Ити — биир кэмҥэ тэҥ баайыылаах, улахан кылаастаах маастардар үөскүү сылдьыбыттарын туоһулуур. Ол эбэтэр, биир кэмҥэ маннык күүстээх хампаанньа түмсэн күрэс былдьаһыытын көстүүтэ үйэҕэ биирдэ көстөн ааһар диэххэ сөп.

Дьэ, онуоха биһиги Павел Пинигиммит кинилэри бэйэтин тустар маастарыстыбатынан баһыйан, күүстээх санаатынан булгурутан кыайыылааҕынан тахсыбыта — сахалар киэн туттуубутунан буолар.

Тренердэр кэпсээннэриттэн, суруналыыстар суруйууларыттан сиэттэрдэххэ, кини утарылаһааччыларыттан өндөс, сүрдээх түргэн хамсаныылаах, киһиттэн тэйэ сылдьан киирсэр уонна чаҕылҕанныы кимиини оҥорор бөҕөс быһыытынан сыаналанар. Саамай сөбүлээн туттар албаһа – хоннох анныгар умсан киирэн өрө көтөҕөн таһааран быраҕыы буолар. Бөҕөһү сүнньүн хонтуруоллаан, наар умсарыта, уҥа-хаҥас тардыалаан, түөрэҥнэтэн, отой тустар туруктарыттан таһаарар ньымалааҕынан биллэр. Уһулуччу дьулуурунан утарылаһааччыларын салыннарар идэлээх эбит. Атын омук бөҕөстөрүн кытта киирсиитин ылан көрдөххө, Павел Пинигин бэйэтин тустар буочарынан, ньыматынан монгол баатырдарыгар маарыннаһар буолан, бу дойду бөҕөстөрүн кытта хайдах эрэ аһыллан тустубатаҕын биһиги, Павел — Нацагдоржу, Ойдову, Даваажавы кытта тустуутуттан сиэттэрэн этэбит.

Аан дойду тустууга специалистара кини толлугаһа суоҕун, дьулуурун сөҕөллөрө-махтайаллара. Бу хаачыстыба — билигин да саха тустууга оскуолатыгар саамай ирдэнэр уонна такайыллар хаачыстыбалар буолуохтаахтар. Ол эбэтэр, биһигини — бэйэбит айылҕабыт, олохпут итинник буоларга күһэйэр уонна иитэр диэхпин баҕарабын. Ол гынан баран ардыгар, хаһан да бэйэлэрин үрдүктүк сананар Кавказ бөҕөстөрүн утары туста тахсар биир дойдулаахтарбыт эрдэттэн өйдөрө-санаалара ыһыллан, кыахтарын ситэ туһаммакка кииристэхтэринэ, биһиги быһа бааччы «психологическай өттүнэн бэлэмнэрэ мөлтөх» диэн тойоннооччубут.

Дьэ, маныаха күүрээннээх күрэхтэһиигэ кытаанах уһаарыллыыны барбыт Павел Пинигиннии тустуу наада. Кини курдук сынтарыйбат дьулуурдаах бөҕөстөр кэнники кэмҥэ тоҕо эрэ көстүбэттэр. Арай Артур Федоров, Петр Малардыров кимтэн да толлубакка тусталларын, байыастыы характердаахтарын хайдах эрэ Пинигиҥҥэ дьүөрэлии көрөрүм, Павел Пинигин олимпийскай чемпион буолан бэйэтин норуотугар улахан үөрүүнү бэлэхтээбитэ. Кини кыайыыга дьулуурун, ханнык да түгэҥҥэ сымнаан, холкутуйан ылбат кимиилээх тустуутун уонна спорка ситиһиитин барытын бэйэтин дьаныарынан, үлэтинэн ситиспит бөҕөс быһыытынан үрдүктүк сыаналанар.

Бүгүн, Саха сирэ бэйэтин ньургун уола Павел Пинигин олимпийскай чемпион буол-бута 30 сылынан уруйдуур-айхаллыыр. Биир интервьюга кини: «Кыайыыбын — норуоппар аныыбын» диэбитэ. Онон П.П.Пинигин кыайыыта-хотуута бүтүн республика үөрүүтэ-көтүүтэ буолар.

Киниэхэ дьоллоох-соргулаах олоҕу, ситиһиилээх үлэни баҕарыаҕыҥ!

“Дьулурҕан” досьета:

Павел Павлович Пинигин. 1953 сыллаахха кулун тутар 12 күнүгэр Чурапчы улууһун Дириҥ бөһүөлэгэр төрөөбүтэ. Көҥүл тустуунан 1967 сылтан дьарыктанар. ССРС спордун маастара (1972), норуоттар икки ардыларынааҕы кылаастаах спорт маастара (1975), спорт үтүөлээх маастара (1976). Тренердэрэ: Д.П. Коркин, Г.А. Бураков.

1973 – Тбилиситээҕи норуоттар икки ардыларынааҕы турнир, 68 кг – 2 миэстэ.

– Толидо, Аан дойдуга кубога, 68 кг – 1 миэстэ.

– Москва. Студеннар аан дойдутааҕы оонньуулара, 68 кг – 2 миэстэ.

1974 – Уфа. Советскай Союз чемпионата, 68 кг – 2 миэстэ

1975 – Тбилиситээҕи норуоттар икки ардыларынааҕы турнир, 68 кг – 1 миэстэ.

– Киев. ССРС норуоттарын спартакиадата, 68 кг – 1 миэстэ.

– Людвигсхафен. Европа чемпионата, 74 кг – 1 миэстэ.

– Минскэй, аан дойду чемпионата, 68 кг – 1 миэстэ.

1976 – Одесса, Советскай Союз чемпионата, 68 кг – 1 миэстэ.

– Монреаль, ХХI Олимпийскай оонньуу, 68 кг – 1 миэстэ.

1977 – Красноярскай, Советскай Союз чемпионата, 74 кг – 2 миэстэ.

– Лозанна, аан дойду чемпионата, 68 кг – 1 миэстэ.

1978 – Минскэй, Советскай Союз чемпионата, 68 кг – 2 миэстэ.

Мехико, аан дойду чемпионата, 68 кг – 1 миэстэ.

1979 – Москва, ССРС норуоттарын спартакиадата, 68 кг – 2 миэстэ.

– Толидо, Аан дойду кубога, 68 кг – 1 миэстэ.

1980 – Москва, Советскай Союз чемпионата, 74 кг – 2 миэстэ.

– Москва, ХХII Олимпийскай оонньуу, 74 кг – 4 миэстэ.

1993 – Эдмонтон, ветеран-маастардарга аан дойду чемпионата, 74 кг – 1 миэстэ.

Спорка уһулуччу ситиһиилэрин иһин П.П.Пинигин «Бочуот Знага» орденынан (1976), “Килбиэннээх үлэтин иһин» мэтээлинэн (1980), ЫБСЛКС КК “Спортивнай килбиэн» бэлиэтинэн (1976), “Саха АССР физическэй культураҕа үтүөлээх үлэһитэ» (1983) бочуоттаах аатынан, «Хотугу сулус» орденынан (2006) наҕараадаламмыта.

Маны тэҥэ П.П.Пинигин – Дьокуускай куорат бочуоттаах гражданина (1976), Украинскай ССР үтүөлээх тренерэ (1985).

Пётр Павлов, “Саха сирэ” 12.03.2013