Сөбүлээн туттуллар албас туһата

Тустууга үчүгэй албаһы көрдөҕүнэ киһи «Һык» гына түһэр, санаата көтөҕүллэр, астынар. Бурятияҕа 24-гэр диэри саастаахтарга Дальнай Восток федеральнай уокуругун күрэхтэһиитигэр Саха сирин үс төгүллээх чемпиона Олег Фомин хайдах курдук, хотторон иһэн утарсааччытын албаска түбэһиннэрэн халбарыйан түһэрэн ыраас кыайыыны ситиспитэ астык да этэ.

Көр, бөҕөскө сөбүлээн туттар албас (коронка) хайдах курдук астааҕын, абыраллааҕын. Фомин ити албаһынан элбэх бөҕөһү быраҕан турар. Маладьыас! Атыттар эмиэ, тустууга ханнык да түгэҥҥэ туран уонна сытан эрэн киирсиигэ хас даҕаны сөбүлээн туттар албастаах буолуохтаахтар.

Итинник этэн туран, мин бүгүн Саха сирин быйылгы чемпиона Юлиан Григорьев финалга тахсар иһин тустууга туттубут албаһын туһунан сырдата түһүөхпүн баҕарабын. Кини төһө да ити түргэн тэтимнээхтик барбыт хапсыһыыга хотторбутун үрдүнэн, уустук түгэҥҥэ итинник кэбэҕэһэ суох албаһы оҥорбута үчүгэй. Бу албаһы өссө үчүгэйдик чочуйан, эҥкилэ суох ыраастык оҥороругар баҕарабын. Манна сыһыары тутан эттэххэ, ити утары албастааһыны Сунтаарга буолбут Н.Н. Тарскай чемпионатыгар биир Уус Алдан эдэр бөҕөһө көбүөр кытыытыгар тахсан иһэн оҥорбутун көрбүтүм. Онон, ити албаһы биһиги бөҕөстөрбүт сэдэхтик да буоллар, тутталлар эбит диэхпин баҕарабын.

Ити утары албастааһын тустуу техникатын ыйынньыгар биһиги аатырбыт бөҕөспүт – бэйэтин кэмигэр баай албастаах бөҕөһүнэн биллибит Монреаллааҕы-1976 Олимпиада үрүҥ көмүс призера, спорт үтүөлээх маастара Александр Николаевич Иванов биир сөбүлээн туттар албаһын быһыытынан биллэр.

Билигин көрдөххө, бөҕөстөр кэннилэригэр таһааттаран баран, салгыы утарсыбакка сытынан, очкону босхо биэрэн кэбиһэллэр. Дьиҥэ тустуу бара турар, төһө баҕарар утарсыахха, араастаан ньылбырайан уустук балаһыанньаттан тахсыахха сөп. Оннооҕор, кэннигэр таһааттаран баран, «высед» диэн бэртээхэй утары албаһы туттар киһини биирдэ эмэ көрүөххэ сөп.

Оттон, Юлиан туттубут албаһын туһунан эттэххэ, Александр Николаевич соруйан кэриэтэ, угаайылаан, киһитин үөһэ таһааттаран баран, утары албастаан (аллараа сылдьан киһитин илиититтэн ылан баран, сыста түһээт тас күөнүнэн, ол аата, корпуһунан хойуоһуннаран, онно эбии атаҕынан көмөлөһүннэрэн, киһитин сүөкээн кэбиһэр), утарсааччыларын ыраастык түһэрэрэ.

Ити бэриллэр хаартыскаҕа болҕойон көрүҥ эрэ, Александр Николаевич төһө да уустук түгэҥҥэ түбэстэр, аллараа түһэн сытынан кэбиспэккэ, салгыы туста сылдьар. Өссө быыһанар суолу көрдүүр. Ити барыта кыл түгэнэ ээ. Түргэннник быһаарына охсон тугу эмэ оҥоруоххун наада. Били, баҕалаах очкотун ылаары үөһэттэн баттыы, мадьыктаһа сылдьар киһи утары албаска түбэспитин бэйэтэ даҕаны билбэккэ хаалар…

Бу албаһы оҕолорго эрдэттэн үөрэтиэххэ, эрчиллиилэргэ үгүстүк чочуйуохха! Биир тылынан, тустуу албастан турар. Ким албастаах – ол кыайар.

Петр ПАВЛОВ.

Хаартыска «Спортивная борьба» (1985) сурунаалтан түһэрилиннэ.