Петр Павлов: «Улууһум хаһыата иҥэрбит билиитинэн»

“Мүрү саһарҕата” хаһыакка бэйэтин суураллыбат суолун-ииһин хаалларбыт суруналыыһынан Россия Суруналыыстарын сойууһун чилиэнэ, СӨ Бэчээтин туйгуна, Мүрү нэһилиэгин, Уус Алдан улууһун бочуоттаах гражданиннара, “Сеул көбүөрүн дуораана”, “Покорившие Олимп” кинигэлэр ааптардара Петр Семенович Павлов буолар.

Быйыл кини 60 сааһын туолар тус үбүлүөйүн тэҥэ, бүтүн олоҕун анаабыт “Дьулурҕан” хаһыатын 25 сыллаах кирбиитин бэлиэтээтэ. Петр Павловка “СӨ үтүөлээх суруналыыһа” үрдүк аат иҥэриллиитин биир дойдулаахтара уруйдуу-айхаллыы иһиттилэр.

-Мүрү аҕыс кылаастаах оскуолатыгар үөрэнэр кэммэр ийэм сүбэтинэн Татьяна Ильинична Алексеева салайар эдэр кэрэспэдьиэннэр куруһуоктарыгар дьарыктаммытым. Тэттик соҕус да буоллар, оскуолам сонуннарын суруйан, олохтоох “Ленинскэй тэрийээччи” хаһыакка ыытарым. Ол суруйуум бэчээттэннэҕинэ, үөрүүбүттэн харыс үрдүүрүм.

Ити кэмҥэ хаһыат эрэдээктэрэ Милан Матвеевич Афанасьев уопсастыбаннай кэрэспэдьиэннэргэ анал рубриканы үлэлэтэрэ. Онно туох матырыйаал хайдах суруллуохтааҕын, ханнык жанрдар баалларын быһаарара. Ону дьиэбэр – ийэм, оскуолаҕа учууталым өссө лаппыйан, быһааран биэрэллэрэ. Биирдэ эмит ийэм батыһыннаран, эрэдээксийэҕэ сырытыннарара. Селькордар мунньахтара буолара. Онно эдэр кэрэспэдьиэннэр эмиэ ыҥыралланнар, мин хаста да сылдьыбытым.

Биирдэ эдэр кэрэспэдьиэннэр куонкурустарыгар миэстэлэһэн, эрэдээктэр илии баттааһыннаах грамотанан наҕараадаланан турабын. Билигин санаатахха, ити барыта суруналыыс буолан үүнэн тахсарбар улахан төһүү буолбут эбит. Инники идэни талыы боппуруоһа турбутугар хаһыакка чугас буоларга быһаарынан, сайын юннаттар станцияларыгар үлэлээбит харчыбынан “Смена” фотоаппараат атыылаһан, хаартыскаҕа түһэриинэн үлүһүйбүтүм.

1982 сыллаахха Мүрү орто оскуолатын үөрэнэн бүтэрээт, “Ленинскэй тэрийээччи” хаһыат эрэдээксийэтин үлэһиттэрин көҕүлээһиннэринэн, балтараа сыл Уфатааҕы полиграфистар училищеларыгар фотокорреспондент идэтигэр үөрэнэн кэлбитим. Үөрэҕим быыһыгар хас да ый эрэдээксийэбэр кэлэн практикаламмытым. Оччолорго сэбиэскэй кэм саҕана оройуон хаһыатыгар үксүн тыа сирин үлэтин-хамнаһын, олоҕун-дьаһаҕын туһунан суруйуу буолара.

Үөрэхпин бүтэрдэхпинэ төрөөбүт оройуонум хаһыатыгар үлэлиэхтээҕим туһунан кэпсэтии өссө эрдэттэн оҥоһуллубута. Милан Матвеевиһы кытта устудьуоннуу сылдьан суруйсар этим. Кини эрэдээксийэҕэ туох саҥа фотоаппараат баар буолбутун, мин фоторепортажтарбын сөбүлээбитин, эксээмэннэрбин этэҥҥэ туттарарбар баҕаран суруйбут суруктара билигин да бааллар. Икки сылынан дойдубар төннөн кэлэн, бастаан утаа редакцияҕа ыстаат суох буолан, оройуоннааҕы олох-дьаһах кэмбинээтигэр сыл курдук фотограбынан үлэлээбитим. Онтон ыстаат тахсан, “Ленинскэй тэрийээччи”, онтон кэлин “Мүрү саһарҕата” хаһыаттарга 1999 сылга диэри фотокэрэспэдьиэнинэн, кэрэспэдьиэнинэн үлэлээбитим.

Милан Матвеевич Афанасьев, Иннокентий Ильич Сыроватскай, Аркадий Октябрьевич Алексеев, Юрий Харитонович Смолин, Афанасий Афанасьевич Охлопков, Александр Егорович Бочкарев, Галина Алексеевна Пахомова-Бочкарева уо.д.а. курдук аҕа саастаах биллэр суруналыыстар үөрэтиилэрин-такайыыларын ааспытым. Кинилэр көмөлөрүнэн суруналыыс буолбутум. Төрөөбүт улууһум хаһыатыгар үлэбин саҕалаан, улахан оскуоланы, үөрүйэҕи барбытым. Ол иһин кинилэргэ барҕа махтал!

Тустаах үлэбит таһынан бары кэриэтэ уопсастыбаннай үлэлээх этибит. Холобур, мин эрэдээксийэ таһыгар баар түөлбэ (микрорайон) начальнигынан, тэрилтэ иһинэн ДНД салайааччытынан үлэлээбитим, профсоюз уонна хомсомуоллар тэрилтэлэрин чилиэнэ этим. Олох оччолорго күөстүү оргуйара. Командировкаҕа элбэхтик сылдьарбыт. Тэрилтэ бырааһынньыктара, субуотунньуктара наһаа көхтөөхтүк ыытыллаллара. Сайынын наар оройуон окко звеноларын, пиэрмэлэри кэрийэрбит. Кыһынын үксүн кыстык туһунан суруйарбыт. Оччолорго спорду сырдатыыга хаһыакка бэрт кыра миэстэ бэриллэрэ. Ол да буоллар, тэрээһини барытын хабан сырдатыыга үлэлэһэрбит.

Үлэм киниискэтин арыйан көрдөхпүнэ, бэчээт эйгэтигэр 42-с сылбын үлэлии сылдьар эбиппин. Бастакы суруйуум 1975 с. “Бэлэм буол” хаһыакка бэчээттэниэҕиттэн, оройуон, өрөспүүбүлүкэ хаһыаттарыгар күн бүгүҥҥээҥҥэ диэри суруйа-бичийэ сылдьабын. 25-с сылбын спорка аналлаах “Дьулурҕан” хаһыаты таһаарабын.

Оройуонум хаһыатыгар үлэлээбит сылларбын күндүтүк саныыбын. Хайа баҕарар суруналыыска улууска үлэлээбит уопута бигэ тирэх, улахан өйөбүл буолар. Тыа сирин олоҕун-дьаһаҕын иһиттэн билбит, ону сурукка киллэрбит, сырдаппыт киһи улахан эйгэҕэ судургутук киирэр. Улуус хаһыата бары хайысханан үөрэтэрин, улахан уопуту иҥэрэрин хас да көлүөнэ биир идэлээхтэрим бигэргэтиэхтэрэ.

Төрөөбүт улууһум «Мүрү саһарҕата» хаһыат үбүлүөйүнэн бука бары биир дойдулаахтарбар, кэллиэгэлэрбэр, ааҕааччыларбар истиҥ эҕэрдэбин тиэрдэбин! Тапталлаах хаһыаппыт ааҕааччыта күнтэн-күн элбээтин, суруйуута үксээтин!

Уйаара КУСТУК.