Күүстээх Миитээски аатынан сахалыы многоборьеҕа күрэс

Бу күннэргэ Дьаҥхаады нэһилиэгин И.М. Романов аатынан Төхтүр орто оскуолатын уораҕайыгар Мэҥэ Хаҥалас улууһун үөрэнээччилэригэр Аҕа дойду Улуу сэриитин кыттыылааҕа, тыыл уонна үлэ бэтэрээнэ Дмитрий Прокопьевич Бугаев – Күүстээх Миитээски аатынан сахалыы многоборьеҕа (дэгит) үһүс төгүлүн күрэхтэһии буолан ааста. Бу күрэхтэһиигэ 2008-2009 сыллаах төрүөх оҕолор кытыннылар.

Бу күрэхтэһии аан бастаан 2022 с. Күүстээх Миитээски 120 сааһын туоларыгар, төрөөбүт-үөскээбит, үлэлээбит-хамсаабыт сиригэр, I Мэлдьэхси нэһилиэгэр Дмитрий Таас аатынан Хорообут орто оскуолатыгар ыытыллыбыта. Иккис күрэх 2023 с. Дьаҥхаады нэһилиэгэр Төхтүр оскуолатыгар буолан ааспыта.

Күрэһи көҕүлээччинэн, бастакы тэрийээччинэн Күүстээх Миитээски сиэн быраата, ол саҕана Мэҥэ Хаҥалас улууһун үөрэххэ управлениетын сүрүн исписэлииһэ, Российскай Федерация үөрэҕириитин бочуоттаах үлэһитэ, Н.Н. Бугаев буолбута. Күрэхтэһии сүрүн сыалынан-соругунан оҕолору оскуола саҕаттан сахалыы многоборьеҕа угуйуу, биирдиилээн көрүҥнэргэ бастыҥнары талыы итиэннэ ыччаты аҕа көлүөнэ үгэстэригэр иитии буолар.

Кэлиҥҥи кэмҥэ Мэҥэ Хаҥалас улууһуттан өрөспүүбүлүкэҕэ ыытыллар Дыгын оонньууларыгар кыттар эдэр дьон аҕыйаабыта харахха быраҕыллар буолбута. Ол итэҕэһи туоратыыга бу күрэхтэһии олук буолар аналлааҕа. Күрэхтэһии балаһыанньатын оҥорууга оскуолалар, үөрэх управлениетын салалталара, Күүстээх Миитээски оҕолоро, сиэттэрэ биир сүбэнэн торумнаан итиэннэ тэрээһин үлэтигэр аймах-билэ дьон бары турунан, тэрийсэн күрэхтэһиилэр тэрээһиннээхтик, интэриэһинэйдик итиэннэ элбэх кыттааччылаах ыытыллыбыттара.

Бу саҥа саҕалааһыны улуус спорка салалтата таба өйдөөн, өйөөн, былырыын сахалыы многоборье федерацията (дэгит) тэриллибитэ.

2022 с. саҕаламмыт бу күрэххэ кыттан, кынат анньыммыт эдэр спортсменнар улууска баар буоллулар. Ол курдук, икки бастакы күрэххэ кыттыбыт уонна кыайбыт Дамир Попов (Төхтүр), Арсен Федоров (Павловскай), Руслан Слепцов (Наахара) билигин эдэрдэр ортолоругар өрөспүүбүлүкэтээҕи дэгит күрэхтэргэ миэстэлэһэр буоллулар.

Быйылгы ыытыллыбыт күрэхтэһиигэ улуус 7 оскуолатыттан 11 эдэр спортсмен кыттыыны ылла. Кылаабынай судьуйанан РФ категориялаах судьуйа, Арассыыйа физкултуураҕа уонна спорка үтүөлээх үлэһитэ Г.С. Попов, судьуйаларынан Т.А. Сыдыкбеков, И.И. Ермолаев, кылаабынай комментаторынан гиирэ спордугар СӨ спордун маастара, физическэй култуураҕа уонна спорка туйгуна В.М. Пестряков үлэлээтилэр.

Быйылгы Күүстээх Миитээски аатынан күрэс биэс төгүл куобахтааһыҥҥа, тутум эргииргэ, хапсаҕайга, бэрэмэдэйдээх сүүрүүгэ уонна мас тардыһыытыгар ыытылынна. Кыайыылаахтарынан уонна призердарынан куобахтааһыҥҥа Урсун Романов (Дьабыл) бастакы, Тамерлан Владимиров (Төхтүр) иккис, Саид Дмитриев (Чүүйэ) үһүс буоллулар.

Тутум эргииргэ Саид Дмитриев (Чүүйэ) бастакы, Икром Дмитриев (Чүүйэ) иккис Александр Яковлев (Майа) үһүс;  хапсаҕайга Саид Дмитриев (Чүүйэ) бастакы, Тамерлан Владимиров (Төхтүр) иккис, Вадим Лебедев (Тиэлиги) үһүс; бэрэмэдэйдээх сүүрүүгэ Тамерлан Владимиров (Төхтүр) бастакы, Максим Митрофанов (Төхтүр) иккис, Урсун Романов (Дьабыл) үһүс; мас тардыһыыга Максим Митрофанов (Төхтүр) бастакы, Саид Дмитриев (Чүүйэ) иккис, Тамерлан Владимиров (Төхтүр) үһүс бириистээх миэстэлэри  ыллылар.

Күрэхтэһии муҥутуур кыайыылаҕынан Саид Дмитриев (Чүүйэ) буолла, иккис миэстэҕэ Урсун Романов (Дьабыл), үһүскэ Тамерлан Владимиров таҕыстылар.

Күрэс бириистэрин уопсай фондата уу харчынан 88 тыһ. солк., ону таһынан 6 анал сыаналаах бириис туруорулунна. Бириистэри Күүстээх Миитээски оҕолоро, сиэннэрэ уонна аймахтара туруордулар. Итини таһынан, ГУП ЖКХ Мэҥэ-Хаҥаластааҕы филиалын (дир. И.Э. Яковлев) анал бирииһэ муҥутуур кыайыылааҕы бэлэмнээбит В.В. Скрябин аатынан Чүүйэ орто оскуолатын учууталыгар Х.Е. Скрябиҥҥэ, “Армон” ХЭТ (дир. Я.А. Новиков) “Кыайыыга дьулуурун иһин” анал бирииһэ Мэлдьэхси оскуолатын үөрэнээччитэ Сандал Петровка туттарылыннылар.

Күүстээх Миитээски сиэттэрин анал бириистэрэ күрэххэ хамаанданы үһүс төгүлүн тэрийэн кытыннарбыт А.А. Пахомов аатынан Тиэлиги орто оскуолатын учууталыгар Н.В. Захаровка туттарылынна. Күрэскэ кыттыбыт оҕолор бука бары анал бириистэринэн наҕараадаланан, санаалара көтөҕүллэн, үөрэн-көтөн, өссө да спордунан дьарыктанарга бигэ санаалаах дьиэлэригэр тарҕастылар.

Быйылгы күрэхтэһии биир уратытынан Кыайыы 80 сылыгар ыытыллыбыта буолар. Дмитрий Прокопьевич Бугаев – Күүстээх Миитээски Сэбиэскэй Аармыйа кэккэтигэр 1943 с. ыҥырыллан 1945 сыллаахха диэри Забайкальскай байыаннай уокурукка 20-с сылгы депотугар аты баайааччынан сулууспалаабыта. Бу байыаннай чааска дойду илиҥҥи өттүнээҕи эрэгийиэннэртэн уонна Монголияттан анаан аҕалыллыбыт сылгылары сэриигэ бэлэмнииллэрэ. Бу чааска сылгыга үөрүйэх, бэйэлэрин кыанар дьону түмэн сулууспалаталлара. Кинилэр дьиикэй аҥардаах сылгылары айааһаан, сэриигэ таһаҕас таһыытыгар, тэлиэгэҕэ, сыарҕаларга үөрэтэллэрэ. Сылгылары дьону таһыыга, сэрии сэбин, пушкалары соһууга уонна кавалерийскай чаастарга анаан бэлэмнииллэрэ. Биллэрии курдук, ат көлө сэриигэ биир тугунан да солбуллубат миҥэ буолан, кыайыыны уһансыбыта.

Күрэхтэһии бэлиэ түгэнинэн Күүстээх Миитээскини кытта биир кэмҥэ ити чааска сулууспалаабыт, ол саҕана Саха сирин Орджоникидзевскай оройуонун Ой Мураан дэриэбинэтин олохтооҕо, “Камень” колхуос биригэдьиирэ, дьаамсык төрүттээх Н.М. Филиппов төрөппүт уола, Саха сирин авиациятын уонна Саха сиринээҕи научнай киин үлэһитэ, бочуоттаах бэтэрээнэ К.Н. Филиппов бочуоттаах ыалдьытынан буолла. Кини сэрии кэмигэр аҕата сулууспалаабытын туһунан кэпсээннэриттэн ахтыылары оҥордо, гармошкаҕа дьаамнар сөбүлээн ыллыыр ырыаларын, частушкаларын толортоон, дьону-сэргэни сэргэхситтэ.

Күрэхтэһиини үрдүк таһымҥа тэрийбит И.М. Романов аатынан Төхтүр орто оскуолатыгар (дириэктэр Н.В. Романов), кылаабынай судьуйа Г.С. Поповка, судьуйалар И.И. Ермолаевка, Т.А. Сыдыкбековка, кылаабынай комментатор В.М. Пестряковка – Күүстээх Миитээски оҕолорун, сиэннэрин, хос, хос-хос сиэннэрин, аймах-билэ дьоннорун ааттарыттан барҕа махтал тылларын тиэрдэбит.

Александр ПАХОМОВ, экономическай билим дуоктара, СӨ чэпчэки атлетикаҕа уонна Саха студеннарга спортивнай сойууһун бочуоттаах бэрэсидьиэнэ, Күүстээх  Миитээски күтүөтэ.