Баһылай Федотов бирииһигэр…

Бу ый 7-8 күннэригэр биһиги Сунтаарбытыгар тустууну таптааччыларга биир сэргэх күрэхтэһии буолаары турар. Ол курдук, тыыл, үлэ бэтэрээнэ, Саха АССР норуоттарын 1960 сыллааҕы үһүс Спартакиадаларын хапсаҕайга боруонса призера, “Урожай” ДСО Уобаластааҕы Сэбиэтин 1961 сыллааҕы чөмпүйүөнэ Василий Данилович Федотов бирииһигэр хапсаҕайга “А” категориялаах өрөспүүбүлүкэтээҕи турнир буолуохтаах.

Ол эбэтэр, маастар нуормалаах. Үгэспитинэн Василий Данилович ким этэй диэн бэрт кылгастык билсэ түһүөххэ.

В.Д. Федотов 1933 сыл атырдьах ыйын 15 күнүгэр Сунтаар улууһун Иккис Дьаархан (билиҥҥитэ Маар Күөл) нэһилиэгэр төрөөбүтэ. Дойдутугар ытык иэһин Уһук Илиҥҥэ береговой артиллерияҕа сулууспалаабыта.

1958 сыллаахха Дьокуускайдааҕы педучилище физкултуураҕа отделениетыгар үөрэнэ киирбитэ.

Дьэ ити кэмтэн ыла успуорду, физкултуураны сөбүлүүр умсугуйан туран дьарыктаныан баҕарар эдэр уол үөрэххэ төбөтүн оройунан түспүтэ уонна успуорт үгүс көрүҥҥэринэн дьарыктанан барбыта.

Василий бу үөрэнэр сылларыгар саха тустуутун биир биллэр-көстөр аҕатынан буолбут, Арассыыйа үтүөлээх тириэньэрэ, Сойуус категориялаах судьуйа Николай Николаевич Волков ыытар тустуутун секциятыгар сылдьыбытын олус күндүтүк саныыра.

Саха тустуутун бастакы саарыннарын Дмитрий Даниловы, Владимир Даниловы, Николай Гоголевы, Алкивиад Ивановы, Василий Румянцевы, Владимир Петр Поповтары, Максим Сибиряковы, Эдуард Гегеевы, Алексей Ермолаевы, Петр Алексеевы кытары эрчиллибитин, сорохторун кытта тустуталыы да сылдьыбытын эрчимнээх эдэр сааһын умнуллубат бэлиэ түгэннэрин курдук олус истиҥник саныыра.

Василий Данилович оҕо сылдьан Уулаах Атах ыһыаҕар Күүстээх Ньукулаайап то тустарын сөҕө көрөрүм диэн ахтара. Кини тустар киһитин хонноҕун анныгар икки илиитин уган баран, өрө көтөҕөн тэлэкэчитэн илдьэн быраҕара.

Василий Федотов Арыылаах орто оскуолатын бүтэрбит сылыгар, 1955 сылга Сунтаар оройуонун ыһыаҕар хапсаҕайга бастаабытын күндүтүк саныыра. Онно кини кырдьык даҕаны Сунтаар оччотооҕуга биллэр хапсаҕайдьыттарын Прокопий Федоровы (Өттүксүт Сүөдэрэби), Семен Зедгенидзевы, Николай Сафоновы кыайталаабыт. Ити сыл бэс ыйын бүтүүтэ Бүлүү бөлөх түөрт оройуоннарын спартакиадатыгар хапсаҕайга Саха сирин ааттааҕа Владимир Ефремовтан (Ньурба) бүдүрүйэн иккис буолбута. Ити түһүлгэҕэ Үөһээ Бүлүү маастара Сергей Ли Фуну атахтаан охторбута.

Василий Федотов аармыйаҕа сылдьан успуордунан дьарыктаммыта буоллар, баҕар эрдэ ситэн-хотон өссө үрдүк ситиһиилэниэн сөп эбит дии саныыбын. Ол курдук кини педучилищеҕа үөрэнэ сылдьан хапсаҕай уонна көҥүл тустуу күрэхтэһиилэригэр кыттара. 1960 сыллаахха Дьокуускайга ыытыллыбыт Саха АССР норуоттарын Спартакиадатыгар “Труд” общество чиэһин көмүскээн бочуоттаах үһүс миэстэни ылбыта. Ити дьыл ахсынньытыгар Дьокуускай куорат көҥүл тустууга чөмпүйэнээтигэр иккис буолбута. 1961 сыл бэс ыйыгар өрөспүүбүлүкэ “Урожай” обществотын хапсаҕайга күрэхтэһиитигэр бастаабыта.

1962 сыллаахха Дьокуускайга өрөспүүбүлүкэ анал орто үөрэҕин заведениеларыгар көҥүл тустууга чөмпүйүөннээбитэ. Ити кэмҥэ саҥа тахсан эрэр, кэлин ССРС эдэрдэригэр сахалартан бастакынан бастаабыт, ССРС успуордун норуоттар икки ардыларынааҕы кылаастаах маастара буолбут Алексей Ермолаевы финалга кыайбытынан дьоһуннаахтык киэн туттара.

Василий Данилович кэлин бэтэрээн хапсаҕайдьыттарга Бүлүү зонатыгар уонна Сунтаар 1980 сыллааҕы үбүлүөйдээх ыһыаҕар үһүс буолуталаабыта.

Дьэ, устудьуон Василий Федотов Дьокуускайдааҕы педагогическай училищены 1962 сыллаахха бүтэрэригэр успуорка дэгиттэр бэлэмнээх, үрдүк ситиһиилэрдээх этэ. Ол курдук, кини хапсаҕайга уонна көҥүл тустууга 1-кы, хайыһарга, туризмҥа 2-с, гимнастикаҕа, волейболга, кыра калибрдаах бинтиэпкэнэн ытыыга 3-с спортивнай разрядтардааҕа.

Кыра калибрдаах бинтиэпкэнэн ытыыга “Спартак” общество Уобаластааҕы Сэбиэтин 1961 сыллааҕы биирдиилээн уонна хамаанданан күрэхтэһиитигэр бастаабыта. Василий Федотов ытыыга итинтэн да атын кэккэ ситиһиилэрдээх этэ.

Училищены бүтэрэн кэлэн Сунтаар улууһун Бордоҥ орто оскуолатыгар физкультура уонна  үлэ уруоктарыгар учууталлаабыта. Салгыы оччотооҕу баартыйа оройкуомун сытыы, кыраҕы хараҕа киэҥ билиилээх-көрүүлээх, тэрийэр, салайар дьоҕурдаах Василий Данилович Федотовы бэлиэтии көрөн, 1979-1991 сылларга Бордоҥ нэһилиэгин исполкомун бдрэссэдээтэлинэн, “Бордоҥ” сопхуос профкомун бэрэссэдээтэлинэн о.д.а. салайар дуоһунастарга үлэлээбитэ.

Василий Данилович Томпоттон төрүттээх тапталлаах кэргэниниин Анна Дмитриевна Федотовалыын 2 уолу, 2 кыыһы төрөтөн олох киэҥ аартыгар көтүппүттэрэ. Олортон Дималаах Коля аҕаларын суолун утумнаан физкультурнай үөрэхтэммиттэрэ.

Бу буолаары турар успуорт маастара нуормалаах турнир аан бастаан 2005 сыллаахха улуус баһылыга М.В. Никифоров, Бордоҥ нэһилиэгин баһылыга Н.Е. Егоров, улуустааҕы успуорт управлениетын начаалынньыга В.Ф. Уаров успуорт энтузиаһа В.Н. Петров тэрийиилэринэн ыытыллыбыта. Онон бу турнир төрүттэммитэ быйыл 20 сыла эбит.

Бу сырыыга биһиэхэ хантан, төһө хапсаҕайдьыт кэлиэ диэн этэр билиҥҥитэ уустук курдук. Тула күрэхтэһии элбэҕэ да бэрт буолла. Кистэл буолбатах, билигин успуорт үгүс көрүҥэр бастаан бирииһин көрөллөр. Ол эрээри, биһиги Федотовпыт быйылгы турнирын бирииһэ киһи соччо мыыммат курдук. Ол курдук, турнир муҥутуур кыайыылааҕын быһаарыыга 75 кг диэри уонна онтон үөһэ ыйааһыннаахтарга бастаабыт хапсаҕайдьыттарга 100 тыһыынча солк уу харчынан буолуоҕа диир Дмитрий Федотов.

Онон аатырбыт “Хаҥалас хапсаҕайын” кэнниттэн “аҕыс хара маҥаас атыыр оҕус харсан хачыгыратыһан эрэрин курдук хабараан хамсаныылардаах хапсаҕайдьыттар эрчиллибит “баайыыларын” өһүлэ таарыйа кэлэн да хаалыахтарын сөп. Хайа уонна турнирбыт маастар нуормалааҕа сыттаҕа дии…

Борис НИКОЛАЕВ, суруналыыс.

Сунтаар.