Чөл-чэгиэн олоххо тардыһыыга көхтөөх дьон үгүс
// Хатаска ГТО нуорматын тутааччылар кэлэн бардылар
Чэгиэн турук сааһыттан тутулуга суох, этэргэ дылы, эдэриттэн эмэниттэн, саастааҕыттан кырдьаҕаһыттан тутулуга суох, хайа да киһиэхэ олус наадалаах. Онно маассабай спорт көрүҥнэрэ сүрүн төһүү күүс буолаллар.
Дьэ, бу чааһыгар Хатас дьоно-сэргэтэ оччоттон-баччаҕа диэри сахалыы өйүн-санаатын, олоҕун укулаатын тутан олорор буолан, чөл-чэгиэн турук туһугар туһуламмыт былааннаах үлэ барар. Дэлэҕэ даҕаны нэһилиэк өрөспүүбүлүкэтээҕи “Доруобай нэһилиэк” диэн анал бырайыакка кыттыа дуо…
Мас тардыһыыта өрөспүүбүлүкэбит үрдүнэн дьон-норуот баҕатынан, көҕүлээһининэн, баҕа санаатынан киэҥ эйгэҕэ тахсыытын туоһулара буолабыт. Урут уруккуттан волейбол, хоккей, остуол тенниһэ, хайыһар курдук көрүҥнэргэ сирдьит сулус оҥостор, тумус туттар дьоннордоохпут. Хаайтарыы, хаарчахтааһын сыллара, аны ол кэннэ залбыт тутуута араас моһуоктаах боппуруостарга ыктаран аҕыс сылы быһа дьарыктанар, эрчиллэр усулуобуйа суох буолуу даҕаны чөл, чэгиэн турукка тардыһааччылары муннукка ыкпатаҕын, күүстээх баҕа санаа, сырдыкка, үтүөҕэ тардыһыы күүстээҕин туоһута буолан “Дьулуур” спортивнай комплекспыт үлэҕэ киирээтин кытта “дьэ, эрэ хайдах этэй?” диэбиттии күрэхтэһиилэр, күөн көрсүһүүлэр, турнирдара, табаарыстыы көрсүһүүлэр, о.д.а. хайысханан алтыһыыттан астыныы, көрсүһүүттэн үөрүүлэр буолуталыы тураллар.
Дойду үрдүнэн чөл-чэгиэн олоҕу көҕүлээһиҥҥэ биир саамай үтүө түмүктэрдээх хамсааһын, бырагыраама 1991 сылтан 2014 сылга диэри тохтуу сылдьан баран саҥалыы сөргүтүллэн, билиҥҥи олохпутугар чиҥник киирэн эрэр ГТО (үлэҕэ уонна көмүскэл, харысхал буоларга бэлэммин) алта саастааҕыттан саҕалаан төһө баҕарар сааска диэри дьону мунньар. Ол курдук, Хатаспытыгар ГТО нуормаларын туттарыыга Дьокуускай куорат дьаһалтатын физическай култуураҕа уонна маассабай спорка салалтатыттан исписэлиис Роман Нестерев уонна Дьокуускай куорат 1-кы нүөмэрдээх спортивнай оскуолатын уһуйааччыта Александр Ушницкай тургутуулары оҥоро кэлэ сырыттылар.
Тэрээһин саҕаланыытыгар бу хамсааһыны көҕүлээбит “Биир ньыгыл Арассыыйа” партия Хатастааҕы салаатын салайааччыта, ГД депутата, ГТО үрүҥ көмүс бэлиэтин хаһаайына А.Д. Осипов, Хатас нэһилиэгин дьаһалтатын салайааччыта ГТО боруонса бэлиэтин хаһаайына Е.П. Пермяков эҕэрдэлээтилэр.
Роман Нестерев, Александр Ушницкай иккиэн нэһилиэк салалтата, нэһилиэнньэ бүгүҥҥү тэрээһиҥҥэ суолта биэрэн, бириэмэ булан көхтөөхтүк кытынныгыт чорботон бэлиэтээтилэр. Манна нэһилиэк дьаһалтатын физическай култуураҕа уонна маассабай спорка исписэлииһэ Семен Игнатьев санаатынан нэһилиэкпитигэр түөлбэнэн үлэ, эр дьоннор түмсүүлэрин дьайыылара баар буолан, Хатаспыт бэрт сэргэхтик олорор. Ол сөптөөх этии. Хатаска тэрилтэлэр, түөлбэ олохтоохторо, о.э. нэһилиэнньэ кыттыылаах араас тэрээһиннэр тиһигин быспакка буолаллар.
Үөрүөхпүт туһугар барыта уол оҕолор, эр дьоннор кэлбиттэр – бииргэ дьарыктанар оҕолор, туттарыан баҕалаах саас ортолоох эр дьоннор о.д.а. Тоҥтон толлубат, тымныыттан чаҕыйбат, тостубат санаалаах эр бэртэриттэн бэйэтигэр ханыылаах, хаанынан тардыһыылаах, санаатынан далаһалаах, ис-тас туруктуун, быһыылыын-таһаалыын, көстөр көрүҥнүүн бииргэбит ээ диир көлүөнэ дьон ситимэ тахсаллар.
Өссө биир кэрэхсэбиллээҕэ, бу тэрээһиҥҥэ аҕалар уолаттарын кытта бааллар. Көҥүл хаҥыл тыынын хаайбакка, ол эрээри, бас баттах барбакка өйдөөн-дьүүллээн хоһууну хоргустан арааран, сөптөөҕү сыыһаны ырытан, кэдэргини көннөрөн толору дьоллоох олоҕу тутарбытыгар аҕа суолтата сүдү улахан. Инньэ гынан бүгүн Григорий Евсеев икки уолун, Александр Терентьев биир уолун кытта кэлэн, тэрийээччилэр кэрэхсэбиллэрин, сэргээһиннэрин ылыан ылла. Эбэтэр, бииргэ төрөөбүт Павел, Василий Ивановтары олоххо куруутун көхтөөх ийэлэрэ Ирина Павловналыын сылдьаллар.
Улахан дьонтон Евсеев Григорий, Прокопьев Станислав, Терентьев Александр, Семен Игнатьев бэрт холкутук үрдүк таһымнары ыллылар.
Куораттан чугас, киһи олоҕор наадалаах тэрилтэ барыта баар, оҕону алаадьы курдук эргитэ сылдьан сайыннарарга оскуолалардаах, анал эбии үөрэхтээһин тэрилтэлэрдээх, уһуйааннардаах, почталаах, балыыһалаах, күөх төлөнүнэн, ыраас уунан хааччыйар тэрилтэлэрдээх, сүрүн сылдьыһар суоллаах, чааска иккитэ сылдьар оптуобустаах буолан, Хатаспыт барахсан оччоттон баччаҕа диэри силис-мутук тардынан, дьиэ-уот туттан олохсуйуон баҕалаах дьоҥҥо-сэргэҕэ чахчыта даҕаны табыгастаах, кырдьыга даҕаны умсугутуулаах. Ол үтүө өрүтэ ГТО нуорматын туттарыыга тургутууну ааспыт дьон баһыйар үгүс өттө кыһыл көмүскэ туттарбыттарыгар ырылыччы көстөр.
Наталья РУФОВА.
Хатас.