Кыайыылаахтар – Тань уонна Гукеш

Быйылгы сыллааҕы саамай улахан түһүлгэ – саахымат хоруонатын былдьаһар матч оонньуурга быраап ылар иһин (турнир претендентов) Канадаҕа муус устар 4-22 күннэригэр ыытыллан ааста. Аан дойду чулууттан-чулуу гроссмейтердара, эр дьоҥҥо 8, дьахталларга эмиэ 8 оонньооччулар уун утарыта олордулар.

Эр дьон уонна дьахталлар биир кэмҥэ, биир сиргэ түмсэн оонньооһуннара аан маҥнай тэрилиннэ. Тыҥааһыннаах күрэхтэһии икки эргиир буолла. Арассыыйаттан Ян Непомнящий, Александра Горячкина, Екатерина Лагно кытыннылар. Индияттан барыта 5, Кытайтан, АХШ-тан 2-лии, атын судаарыстыбалартан биирдии гроссмейстердар кытыннылар.

Эр дьон

Бу иннинээҕи икки турнирдар кыайыылаахтара Ян Непомнящий балайда уһуннук баһылаан-көһүлээн испитэ. Аҕыйах тур хаалбытын кэннэ, Индия 17 саастаах эдэркээн уола Гукеш Доммараджу ситэн, 9 очукуолаах инники тахсан кыайыылаах буолла. Ян Непомнящий уонна АХШ саахыматчыттарын Хикару Накамура, Фабионо Каруана очукуолара тэҥ эрээри, Бергер коэффициенын ааҕыытынан, Накамура иккискэ, Арассыыйа гроссмейстера үһүскэ таҕыстылар.

Гукеш туһунан. Кини Индияҕа саахымат саамай сайдыбыт куоратыгар – Ченнаига төрөөбүт. Аҕата хирург, ийэтэ микробиолог эбиттэр. 12 саастааҕар гроссмейтер буолбут. 2022 с. Ченнаига 44-с саахымат Олимпиадата ыытыллыбыта. Онно эдэркээн оҕо бастакы дуоскаҕа бастаабыта! Кумирынан, тренеринэн биир дойдулааҕын, аан дойду 15-с чөмпүйүөнүн Вишванат Ананд ааттыыр. Бу оонньууга киниэхэ – кыайыылаахха 111000 евро (бастаабытыгар 48000 евро, 9 очукуотугар 63000 евро) тиксибит.

Дьахталлар

9 очукуоланан, ырааҕынан куоһаран, аан дойду 2017-18 с.с. чөмпүйүөнэ, 32 саастаах Тань Чжуньи инники буолла. Иккискэ Хампи Канеру (Индия), үһүскэ Кытайтан Лэй Тинцзе, Рамешбабу Вайшали (Индия) төрдүскэ таҕыстылар. Кинилэр бары 7,5 очукуолаахтар.

Тань Чжуньи бастакы икки турга Лэй Тинцзены уонна Индияттан Вайшалины кыайталаан, эрчимнээхтик саҕалаабыта.  Киниттэн очукуо аҥарынан хаалан Александра Горячкина, онтон эмиэ кыранан хаалан Екатерина Лагно тилэх баттаһа испиттэрэ. Александра Горячкина фаворит быһыытынан сыаналанара. Ол эрээри, арыый кэлин иккитэ субуруччу хотторон балаһыанньатын лаппа мөлтөппүтэ.

Аны, Тань Чжуньи санаатын истэбит. – Састаап аһары күүстээх буолан кыайыам диэн толкуй отой суоҕа. Кытайга саахымат кулуубун арыйбытым. Салгыы онно бэйэбин тренер быһыытынан көрөбүн.

Торонто куоракка кини барыта 55500 евро (бастаабытыгар 24000 евро, 9 очукуотугар 31500 евро) ылбыт. Эр дьоннор уонна дьахталлар дуоскаларыгар тариф тус-туспа олохтонор. Кини билиҥҥи чөмпүйүөн Цзюй Вэньцзюнь кытары утары көрсөр быраабы ылла. Алта сыллааҕыта киниэхэ 4,5:5,5 очукуонан сабырыйтаран турар.

Дьахталларга КНР уонна Индия саахматчыттара лаппа кыайа-хотото туталларын сыралаах түһүлгэ итэҕэтиилээхтик көрдөрдө. Кырдьыга, 1991 сылтан ылата сүрүннээн Улуу дойду спортсменкалара баһылаан иһэллэр. Ол кэмтэн КНР 6 саахыматчыт кыыһа планета бастыҥнарынан аатырдылар. Кинилэртэн уһулуччулара – Аан дойдуга 4 төгүл бастаабыт, быйыл саҥа 30 сааһын туолбут Хоу Ифань буолар. Кини 16 сааһыгар саахымат хоруонатын кэтэн турардаах. Бэйэтэ Оксфорд университетыгар үөрэниэм этэ диэн аккаастамматаҕа буоллар, арааһа билигин да көрдөрүүлэрэ таһыччы буолуохтааҕа.

 Эбэн эттэххэ… 

-Ян Непомнящий секунданынан эмиэ Ян диэн ааттаах гроссмейстер үлэлээбит. Ол эрэн, Германияттан Густафссон диэн.

-Хикару Накамура секундана саахыматтан тэйиччи соҕус турар ыкса табаарыһа эбит.

-Эр дьоҥҥо саамай аҕа саастаахтара 36-лаах Хикару Накамура, дьахталларга 37-лээх Хампи Канеру. Күүстээх аҥардарга эдэрдэрэ – Гукеш, кэрэ аҥардарга – 20 саастаах Нюргул Сабирова.

-Рамешбабу Вайшали уонна Рамешбабу Прагнанандха бииргэ төрөөбүттэр. Вайшали 22, Прагнандха 19 саастаахтар уонна аан дойдуга биир дьиэ кэргэнтэн иитиллэн тахсыбыт гроссмейстердар кинилэр эрэ буолаллар үһү. Гукеш курдук эмиэ 12 мөлүйүөнтэн тахса нэһилиэнньэлээх, сылы эргиччи чэлгийэр күөх айылҕалаах, аатырбыт пляжтаах Ченнаи куораттан төрүттээхтэр эбит.

– Оонньуу былаһын тухары хотторботох киһи биир эрэ – Ян Непомнящий.

– Отой кэннигэр сылдьыбыт Вайшали бүтэһик 5 оонньууттан 100% кыайан кыахтаахтык түмүктээтэ.

-Турнир тугу көрдөрдө? Спорт бу көрүҥэ Азия диэки хайыспытын, салгыы күүскэ сайдар кыахтааҕын, судаарыстыбалар таһымнарыгар толору өйөбүл ылбытын, кэскиллээҕин.

Кэлэр сылларга саахымат аан дойдутааҕы Федерацията биир судаарыстыбаттан 2 ордук киһи киирбэт балаһыанньатын оҥороро буоллар, хайдах буолуо эбитэй?

Онон, Гукеш быйыл сэтинньи 20 күнүттэн ахсынньы 15 күнүгэр диэри 31 саастаах Дин Лижены кытары матч оонньуоҕа. Кыайар түбэлтэтигэр, историяҕа эр дьоҥҥо 18 саастаах саамай эдэр «Саахымат хоруола» ааты сүгүөҕэ.

Степан АНДРЕЕВ.

Майа с.