Александр Черкашин: «Төрүт көрүҥнэрбитин сайыннарар соруктаахпыт»

“Дьулурҕан” бүгүҥҥү ыалдьыта – М.К. Аммосов аатынан Хотугулуу Илиҥҥи федеральнай университет эт-хаан өртүнэн иитии уонна студеннар спортарын сайыннарыы киинин салайааччыта, Саха сиринээҕи студеннар спортивнай союзтарын бэрэссэдээтэлэ, Россия Спорка министиэристибэтин общественнай сэбиэтин чилиэнэ Александр Викторович Черкашин. Кэпсэтиибит университет спордун тула буолла.

Онуоха төрүөттэр элбэхтэр. Университет спорка салалтатын сыралаах үлэтин түмүгүнэн сахалыы төрүт көрүҥнэр саҥа таһымҥа тахсаллара ситиһилиннэ. Ону тэҥэ элбэх көрсүһүүлэр, кэпсэтиллэр түмүктэригэр туһааннаах тэрилтэлэр, түмсүүлэр сөбүлэҥнэрин ылан, көҥүл тустууга Россия студеннарга чемпионата эһиил биһиги Дьокуускайбытыгар ыытыллара былааннанар.     

-Александр Викторович, университет билиҥҥи спорка олоҕун, үлэтин-хамнаһын, инники соруктарын кылгастык билиһиннэр эрэ. Хайдах-туох үлэлии сылдьаҕытый?

-Биһиги Россиятааҕы студеннар спортивнай союзтарын лигатыгар баарбыт. Былырыыҥҥы сыл түмүгүнэн уонча лигаҕа кыттыбыппыт. Оттон быйыл 12 лигаҕа кыттарга былааннанабыт. Кэккэ ситиһиилэр бааллар. Холобур, тустууга, боксаҕа, интеллектуальнай көрүҥнэргэ.

Биир сүрүн кыайыыбыт диэн, мас-реслиҥҥэ Бүтүн Россиятааҕы студеннар лигаларын арыйбыппыт. Ол быһыытынан, быйыл балаҕан ыйыгар студеннарга Россия чемпионата буолара быһаарылынна. Көҥүл тустууга Россияҕа хамаанданан иккис сылын субуруччу бастаатыбыт. Тустууга студеннар быйылгы чемпионаттара ыам ыйыгар Карачаево-Черкессияҕа буолуохтаах. Онно кыайдахпытына, көһө сылдьар кубогы бэйэбитигэр үйэ-саас тухары хаалларыахтаахпыт. Онон быйыл туох баар санаабытын, күүспүтүн барытын кыайыыга аныахтаахпыт. Университеппыт ректора Николаев Анатолий Николаевич өйөбүлүнэн үһүс сылбытын ылыахтаахпыт.

Биир үөрүүлээх түгэнинэн эһиил – 2024 сылга Россия көҥүл тустууга студеннарга чемпионата биһиги Дьокуускайбытыгар ыытыллара былааннанар. Билэргит курдук, спорт бу көрүҥэр оҕолорго, ыччаттарга, улахан дьоҥҥо дойду чемпионаттара биһиги республикабытыгар ыытыллыбыттара, оттон студеннарга Россия чемпионата буола илик. Ити кэпсэтиитэ олунньу бүтүүтэ норуоттар икки ардыларынааҕы форумҥа буолбута. Онно биһиги, ХИФУ физическэй культураҕа уонна спорка институтун дириэктэрэ Николай Ефимович Гоголевы кытта тиийэн кыттыбыппыт. Итиэннэ ХИФУ – Россия спортивнай тустууга федерациятын, Россия студеннарга спортивнай союһун кытта тустууну салгыы сайыннарыыга дуогабар түһэрсиллэрэ ситиһиллибитэ. Онно өрүттэр, Саха сирин университета тустууга инники күөҥҥэ сылдьарын өйдөөннөр уонна билинэннэр, ректорбыт А.Н. Николаевы кытта биир остуолга олорон кэпсэтии түмүгэр сөбүлэһии оҥоһуллубута. Ол сөбүлэһиигэ, эһиилги Россия көҥүл тустууга студеннарга чемпионатын Дьокуускайга ыытарга диэн былааҥҥа киирдэ. Биллэрин курдук, эһиилги студеннар күрэхтэһиилэрин түмүгүнэн аан дойдутааҕы Универсиадаҕа кыттар хамаанда састааба сүүмэрдэниэхтээх.

Студеннар спортарыгар санкция суох буолуохтаах. Россия спортсменын кыайыытын түгэнигэр дойду гимнэ буолбакка, балаһыанньа быһыытынан, студеннар гимнэрэ – Гаудеамус тыаһыахтаах. Итиэннэ Россия хамаандата Студеннар аан дойдутааҕы федерацияларын (ФИСУ) былааҕынан кыттыан сөп. Ити чааһыгар билигин улахан үлэ бара турар.

Быйылгы Универсиада сайын Кытайга буолуохтаах. Эрдэтээҥҥи былаан быһыытынан дьиҥэ аан дойдутааҕы Универсиада быйыл Екатеринбурга буолуохтаах этэ. Ону санкциянынан сибээстээн тохтоппуттара. Ол эрээри, аатын “Студеннар спортарын норуоттар икки ардыларынааҕы фестиваля” диэн уларытан ыыталлар. Ити барыта муус устар бүтүүтэ дьэҥкэтик биллиэ. Россия хамаандата Кытайга барар дуу, Екатеринбурга кыттар дуу?

Ити түгэҥҥэ биһигиттэн тустууга уонна боксаҕа кыттыахтарын сөп. Холобур, тустуу ыам ыйыгар Карачаева-Черкесияҕа, бокса муус устарга Санкт-Петербурга буолуохтаахтар. Састаап барыта ити чемпионаттар түмүктэринэн быһаарыллар. Россия волейболга лигатын кытта дуогабардаахпыт. Итиэннэ баскетбол ассоциациятын лигатыгар баарбыт. Былырыын стритболга хамаандабыт Россия суперфиналыгар тиийэ оонньообута. Бу, хаһан да буолбатах ситиһии. Маны тэҥэ улахан футболга студеннар национальнай лигаларыгар оонньуубут.

Чэпчэки атлетикаҕа күрэхтэһии бу Ярославль куоракка буолан ааста. Онно спорт маастара Пелагея Григорьева 800 уонна 1500 м дистанцияларга үһүс бириэмэлэри көрдөрдө. Онон дойду сүүмэрдэммит хамаандатын састаабыгар кандидатынан киирдэ.

Былырыын пауэрлифтиҥҥэ, булкаастаах киирсиигэ, оҕунан ытыыга, стендовай ытыыга бастаабыппыт. Спорт интеллектуальнай көрүҥнэрин эттэххэ, соторутааҕыта эмиэ Ярославльга дуобатчыттарбыт хамаанданан бастаабыттара. Былырыын күһүн Ньургуйаана Баишева – саахымакка Россия чемпиона буолбута. Бу, урукку өртүгэр ситиһиллэ илик көрдөрүү буоларын бэлиэтиэххэ наада. Ити курдук биһиги остуол тенниһигэр, бадминтоҥҥа, спортивнай туризмҥа, киберспорка, аэробикаҕа баарбыт. Бэйэбит төрүт көрүҥнэрбитин эмиэ сайыннара сатыыбыт. Студеннар спортивнай кулууптарын ассоциацияларын иһинэн быйыл ыам ыйыгар сахалыы остуол оонньууларыгар (хаамыскаҕа, хабылыкка) Россия аһаҕас күрэхтэһиитин тэрийэн ыытарга былаанныыбыт.

-Университет спорка, физкультураҕа билиҥҥи тренерскэй састааба хайдаҕый? Спорт ханнык көрүҥнэригэр эрчиллиилэр ыытыллалларый?

-Биһиэхэ эт-хаан, күүс-уох өртүнэн сайдыыга иитии кафедратын уонна студеннар спортарын физическэй иитиигэ киинин иһинэн спорт 30 көрүҥэр үлэни ыытабыт. Оҕолор үөрэххэ киирээт, спордунан дьарыктанарга бэйэлэрин сөбүлүүр көрүҥнэрин талан дьарыктаналлар. Быйылгыттан киберспорт көрүҥүн киллэрэн биэрдибит. Онно барыта 400-тан тахса оҕо суруйтарбыта. Бу көрүҥҥэ биһиги университеппыт хамаандата Россияҕа биэс күүстээхтэр ахсааннарыгар сылдьар. Дальнай Восток федеральнай уокуругар уонна регионнааҕы атын күрэхтэһиилэргэ барытыгар бастыыр.

Биирдиилээн көрүҥнэринэн кылгастык сырдаттахха, ХИФУ-га көҥүл тустууга студеннары көбүөр күүстээх маастара, Россия чемпиона Егор Николаевич Старостин уонна эдэр специалист, Россия чемпионатын призёра Вячеслав Ефремов эрчийэллэр. Боксаҕа Николай Александрович Дмитриев, Россия чемпионатын хас да төгүллээх призёра уонна кыргыттарга Ашлей Васильевна Беляева дьарыктыыллар. Мас-рестлиҥҥэ Россия элбэх төгүллээх чемпиона Яна Юрьевна Захарова уонна спорт маастара, педнаука кандидата Александр Александрович Захаров, Егор Петрович Кудрин тренердииллэр. Волейболга Саха сирин үтүөлээх тренерэ Мария Руслановна Глухарева, Семен Васильевич Сабарайкин эрчийэллэр. Бадминтоҥҥа СР физическэй культураҕа уонна спорка туйгуна Бубякина Евгения Валентиновна, хапсаҕайга Олимпиада кыттыылааҕа Торговкин Владимир Гаврильевич, буулдьанан ытыыга Павлова Анна Дмитриевна, харбааһыҥҥа Кладкин Николай Николаевич, хабылыкка, хаамыскаҕа Гоголева Евдокия Николаевна үлэлииллэр.

Спорт интеллектуальнай көрүҥнэригэр хас да көлүөнэни ииппит улахан үөрүйэхтээх тренер Юрий Егорович Никифоров дьарыктыыр. Ити курдук, футболга Сергей Павлович Скрябин – тренер. Студеннар лигаларыгар мини-футболга ХИФУ хамаандата биирдэ иккис, биирдэ үһүс миэстэ буолбутун санатар тоҕоостоох. Итиэннэ Дальнай Восток уонна Сибиир зонатыгар студеннар национальнай лигаларыгар былырыын улахан футболга Красноярскайга үһүс буолбуттара. Онон үрдүкү лигаҕа тахсан биэрбиттэрэ. Хайыһарга Ариан Григорьевич Дьячковскай студеннары эрчийэр.

Ити көрүҥнэргэ барыта уонна уопсайынан, спордунан ситимнээхтик дьарыктанааччы биһиги университеппытыгар 12 тыһ. киһи дьарыктанар. Ол аата, нэдиэлэҕэ иккитэ дьарыктанааччылар.

-Александр Викторович, ыйытыыларга сиһилии хоруйуҥ иһин махтал! Университет спорда сайдарын туһугар сыралаах үлэҕитигэр ситиһиилэри баҕарабыт.

Сэһэргэстэ Петр ПАВЛОВ.