Саха саарына
Норуот хаһаайыстыбатын үтүөлээх үлэһитэ, “Үлэ Кыһыл Знамята” уонна “Бочуот Знага” орденнар кавалердара, көҥүл тустууга Саха сирин сэттэ, Дальнай Восток уонна Сибиир икки төгүллээх чемпиона, көҥүл тустууга Советскай Союз, хапсаҕайга Саха АССР спортарын маастара, Уус Алдан, Амма, Чурапчы улуустарын бочуоттаах гражданина, бэйэтин кэмигэр Саха сирин тыатын сирин сайдыытыгар улахан кылаатын киллэрбит салайааччы Максим Николаевич Сибиряковка ананар.
Бар дьонун ыччатын туһугар
Уйгулаах олоҕу олорон
Аан ийэ дойдуттан арахсан
Аттанна биир саха саарына.
Олорбут олоҕун дохсуна
Норуотун туһугар үлэтэ
Ааттатыа дьоһуннаах олоҕун
Кэлиэхтээх көлүөнэ дьонугар.
Очурдаах отутус сылларга
Күөх окко түспүтэ биир саха
Кэлбитэ үөһэттэн айдаран
Сахатын олоҕун түстэһэ.
Тиийиммэт кырыымчык кэмнэргэ
Дойдутун угутун иҥэрэн
Кииллийэн испитэ уол оҕо
Күүрээннээх олоххо сыстыһан.
Уот кураан, сутурҕан кэмнэрэ
Мэҥэстэн кээлтэрэ сэриини.
Көрбүтэ өлүүнү-сүтүүнү
Хоргуйуу, алдьархай кэмнэрин.
Билбитэ аччыктыыр иэдээнин.
Биир ыстал лэппиэскэ күндүтүн.
Олохтоох оскуола үөрэҕин,
Түмүктээн холкуоска киирбитэ.
Хамнаһын үлэтин күнүнэн
Хара тыа, байанай ууммутун.
Холкуоһа аахтаран биэрэрэ
Уккунньах, балаакка дьиэлэнэн
Ахсынньы амырыын тымныытын
Аһарар буолбута тайҕаҕа.
Бултаабыт түүлээҕин туттаран
Ийэтин сүрэҕин үөрдэрэ
Кэмпиэттээх, токууккай кэһиилээх
Кыракый быраатын саататан,
Сахаҕа тэҥэ суох буолара.
Үөрэҕи, билиини биһирээн
Учуутал идэтин баһылаан
Тус хоту үлэлии тиийбитэ
Ыччаты иитиигэ ылсыһан
Халыма кыраайын сырдата
Кимиилээх тахсыылаах үлэтэ
Күн бүгүн бар дьонун махтала.
Дойдута, төрөөбүт үрэҕэ.
Ыҥырар угуйар алыба
Дууһатын мунчаардар буолара.
Туох күүһэ тохтотуой, тутуой дуу
Төрүт сир ыҥырар иэйиитин
Төттөрү кэлбитэ тыатыгар.
Кэниэдэ, Куолума тардыытын
Кэрийэн тэрилин сөхсүйэ.
Былаанын толорор инниттэн
Бытарҕан тымныылыын охсуһа.
Бу кэмҥэ кинини сураһан
Илдьиттиир, улуукан тэриэньэр
Сахаҕа бухатыыр моһуона
Кииллийбит быһыыта-таһаата
Киһилии көнөтө, дууһата ырааһа
Ситиһии хайаан да кэлиэҕин
Таайдаҕа кыраҕы хараҕа.
Түргэнник бириэмэ ыыппакка
Тиийдин диэн, Миитэрэй Куоркуҥҥа.
Бу мантан саргыта дьаалыта
Олоҕун оҥкулун тосхоло
Айылгы, дабайыы суолунан.
Атыннык хайыһан барбыта.
Тиийбэтэх сиригэр тиийбитэ
Дьорҕооттор, дуулаҕа күүстээхтэр
Сахаҕа да баалларын биллэрэ.
Ама ким умнуой ол саҕы
Өрөгөй үөрүүлээх кэмнэрин
Кылбардык бырахсан тиргиллэр
Зуосуму, Ылдьааны, Махсыымы.
Тустууттан тирэҕин ылынан
Үс үрдүк үөрэҕи бүтэрэн
Үлэһит бастыҥа буолбута.
Үлэтин Мэҥэттэн саҕалаан
Сахата уутуйан үөскээбит
Илиҥҥи эҥэрин сайдыытын
Түстэспит үтүөтэ-өҥөтө
Тугунан да кэмнэммэт, тэҥнэммэт.
Ахталлар айыҥаат Төҥүлү эбэлэр
Боотур Уус төрүттээх Аммалар, Таатталар
Бороҕон Дьуортуттан удьуордаах
Уус-Алдан дьулуурдаах дьонноро
Айбалаан аҕалбыт Чурапчы дойдута.
Төрөөбүт төрүт буор түөлбэтэ.
Түмүгэр түгэҕэ көстүбэт
Оройуон, дьаһалта үлэтэ
Буһаран-хатаран таһааран
Үс улуус бочуотун суругар
Чиэстээхтик суруллан киирдэҕэ.
«Уу олох төрдө», – диэн этиини
Этинэн-хаанынан ылынан
Кимиэхэ да тиийбэтэх кыдьыгы
Олоххо киллэрэн барбыта
Уонунан күөллэри үөскэтэн
От үрэх налыытын угуттаан
Талаҕы, дулҕаны ыраастаан
Таһаарта ходуһа бастыҥын
Эмис эт, өлгөм үүт, холхуостаах дохуота
Бу үлэ эппиэтэ этириэс буолбута
Билбитэ үлэ-дьол диэн тугун
Тыа сирин үлэһит киһитэ.
Үс үрэх ыһыытыыр баһыгар
Үлэһит дьоннордоох Тандаҕа
Угукка, иһэргэ уу тиийбэт.
Убайбыт толкуйун тобулан
Кураанах алааска уу кутан
Билигин бэрт эмис соболоох.
Куһуттан, хааһыттан матарбат
Махсыыммыт күөлэ дуо!, – диэн ааттаммыт
Киэҥ эбэ, килбэйэр уу ньуура.
Төрөөбүт өрүһүн төттөрү сүүрдээри
Туора өй-санаа дьайыытын сирдэтэн
Турунан баартара дьэ араас чулуулар
Уон араас моһоллор, тутуулар
Киһи да толкуйдуон куттанар этиилэр.
Бырайыак-былааҥҥа суруллан кииртэрэ.
Ырыаҕа ылламмыт кыыс Амма барахсан
Кэхтэрэ, сүтэрэ түстэммит курдуга.
Саҥарбат буолуохха сатаммат буолбута
Былааһы утарар баһымах санаалар
Оҕус да дугдуруй синэ биир диэбиттии
Киирсэргэ аахсарга кимиэллээх хардыыны
Толкуйдаан тобулан, утары барбыта.
Оо хайа, бу тугуй?, – диэбиттии
Олохпут хаамыыта төрдүттэн эргийэн
Санаалыын, көрүүлүүн саҥалыы дьаһанан
Саҥарар саҥабыт дьэ көҥүл буолбута
Тускулу тупсарыы, атыннык тэринии
Хамсатан барбыта буомурбут олоҕу.
Туруорсуу кэпсэтии көҥүлэ кэлбитэ
Бу үүммүт көҥүлү чыыскаҕа ыыппакка
Тапталлаах Амматын төлкөтүн иннигэр
Үтүөкэн дьыалатын чиэстээхтик көмүскээн
Эбэбит барахсан кэрэкээн киэлитин
Оннунан хаалларда, көлүөнэ дьонугар.
Норуотун иннигэр олорбут олоҕо
Күүрээннээх, тахсыылаах буолбутун иннигэр
Тус олох ыардарын элбэхтэ билбитэ
Элбэххэ эрэммит тапталлаах быраата
Эдэркээн сааһыгар олохтон барыыта
Олоҕун салгыахтаах төрөппүт уолаттар,
Ааттара суруктаах мэҥэлэр үрдүгэр
Дууһата кыланан, аймана туруута
Хомолто, хоргутуу куруһун ытатан
Тапталлаах кэргэнэ хаалларбыт абата.
Ол онтон ыарахан киһиэхэ туох кэлиэй
Бу маннык кэп дьылҕа кимиэхэ ананыай
Бар дьоҥҥо сыһыана, үлэтэ-хамнаһа
Ыарахан кэмнэргэ харыһык буолтара
Ыарык-буом кэмнэри тулуйан аһарыы
Аналы-ыйааҕы билинэн тулуйуу
Олох диэн улуу тыл суолтатын анаарыы.
Бар дьонун туһугар баһырхай былаана
Ньургуннар-хоодуоттар барыахтаах суоллара.
Улуукаан дойдубут олоҕо эстиитэ
Ыарыыга ылларбыт үөл мастыы сууллуута
Ыһыллыы-тоҕуллуу
Эмиэ биир охсуу, эмиэ биир эндир
Дьылҕа-хаан ыйааҕын уурааҕа буолбута.
Суох Махсыым бэриммэт
Аҕыйбыт кэмнэри сөптөөхтүк туһанан.
Атыннык толкуйдаан норуотум туһа диэн
Кэнэҕэс хаалларар кэрэһит суругу
Кичэйэн бэлэмнээн дьонугар ууммута.
Уонунан кинигэ ааптара буолбута
Сүүс мындыр этиитэ сурукка тиһиллэн
Дьоһуннаах сүбэтэ дьонугар тиийбитэ.
Хааһахтан хостонор кырдьаҕас тыллара
Хайдахтаах туһалаах ыйынньык эбитин
«Хаһан да буоларын курдук», – диэн
Бу күҥҥэ дьэ өйдөөн, дьэ суохтаан
Барбытын кэннэ: «Оо, бабат», – диэтибит.
Тиийбэтэх этиитэ, суолталаах сүбэтэ
Мындырдар, өйдөөхтөр суолларын батыһан
Кэмиттэн кэмигэр кэлиэҕэ, тиийиэҕэ
Ыччатын иннигэр эркээйи охсуоҕа.
Убайбыт быраһаай быданныыр дьылларга
Сарсыҥҥы сардаҥа дьиктилээх сыдьаайын
Инники олохпут сырдыгын ырааһын
Үрдүккэ талаһыы үөрүүтүн-көтүүтүн
Түстээбит олоҕуҥ түөрэҕэ түһүүтүн
Дьон норуот эйэлээх олоҕун
Барытын көрүөхпүт биһиги тыыннаахтар!
Баҕарабыт баҕаҥ хайаан да туолуоҕа,
Арыйбыт аартыгыҥ эн ааккын ааттатыа
Олорбут олоҕуҥ суһума тыргыллан
Ыҥырыа-угуйуо ыччаккын ыраахха.
Афанасий ХОМПОДОЕВ,
Атырдьах ыйын 12 күнэ 2022 сыл, Дьокуускай куорат.