Аҕам Максим Николаевич Сибиряков туһунан

Биһиги тапталлаах аҕабыт, эһээбит Сибиряков Максим Николаевич, баара буоллар бүгүн, кулун тутар 15 күнүгэр – 90 сааһын туолуо этэ. «Сотору 90-н сааспын туолуом» диэн ыйын ааҕа сыппыта…

Аҕам Максим Николаевич 1933 сыллаахха кулун тутар 15 күнүгэр Чурапчы улууһун Мырылатыгар күн сирин көрбүтэ. Ол туһунан кини маннык суруйан хаалларбыта:

«Мин Кэниэдэ үрэх төрдүгэр Амма нэлэмэн хочолорун саҕатыгар сытар кыракый Кэрэхтээх диэн ырааһыйаҕа, муостата суох саха балаҕаныгар төрөөбүтүм. Ийэм Өкүлүүнэ холкуос ыанньыксыта, аҕам Ньукулай хотон тас үлэһитэ этэ. Биир буукубаны билбэккэ бу орто дойдуттан барбыттара. Тоҕус оҕоттон иккиэ буолан ордубуппут. Мин бэһис оҕо этим, сэттэ оҕо адьас кыраларыгар өлбүттэрэ».

Оҕо сааһа, бэйэтин саастыылаахтарын курдук, сэрии ыар кэмигэр ааспыта, хоргуйууну, өлүүнү-сүтүүнү уон саастаах уолчаан эт хараҕынан көрбүтэ. Элбэх уруу-аймах суох, аҕабыт эрдэ өлөн, наар ийэбин батыһан хотоҥҥо үлэлээн улааппытым диирэ. Сэттиһи бүтэрдэҕин сыл, ийэтэ эрэйдээх ааттаһан, ардыгар мөҕөн-этэн, ону бэрт эрэйинэн ылынан Чурапчы педучилищетыгар үөрэммитэ. Ыраах Аллараа Халыма Андрюшкино бөһүөлэгэр ананан учууталлыы барбыта. Төрөөбүт дойдутун ахтылҕанын үлэ эрэ мүлүрэтэрэ.

Аҕам куруук этэрэ: «Дьиҥэ да, миигин тустуу киһи оҥорбута» диэн. Ол маннык: Халыматтан төннөн кэлэн дойдутугар Мырылаҕа Молотов холкуоска түүлээхчитинэн анаммыта. Куолума үрэх баһыгар балаакканан сыттаҕына, Федоров Павел диэн киһи хоно сытан, Коркин туһунан кэпсээбит.

«Илиитин төбөтүттэн тутта да, төбөтүн оройунан ыытар үһү» диэн. Дөксө эйиигин сураһар үһү диэн буолбут. Аҕам бултуур үрэҕиттэн 13 көс сири сатыы хааман, Коркины көрсө тиийбит. Ити ахсынньы 20 күнэ 1956 сыл эбит. Дмитрий Петрович Коркины көрсүөхпүттэн олоҕум тосту уларыйбыта, тустуук буолбутум диирэ.

Үрдүккэ, үлэҕэ угуйбут иккис киһинэн ССКП обком бастакы сэкирэтээрин Гаврил Иосифович Чиряевы этэрэ.  Колхозтаахтар съезтэригэр 1969 сыллаахха аан бастаан көрбүтүм диирэ. Аҕам Максим Николаевич Мэҥэ-Хаҥалас оройонугар Горькай аатынан холкуоска кылаабынай ветеринарынан уонна бэрэссэдээтэли солбуйааччынан, Уус-Алдаҥҥа Герой Егоров аатынан холкуоска бэрэссэдээтэлинэн, Алексеевскай уонна Чурапчы оройуоннарыгар  райсовет исполкомун бэрэссэдээтэлинэн уонна Аммаҕа райком бастакы сэкирэтээринэн үлэлээбитэ.

Аҕабыт үлэһит буолуоҕуттан, быраҕыллыбыт сирдэри туһаҕа таһаарыынан,  кураан сирдээх илин эҥэр улуустарга күөллэри үөскэтиинэн элбэхтик дьарыктаммыта. Бу боппуруос туһунан хаһыакка элбэх ыстатыйаны суруйбута. Бастакы ыстатыйата 1971 сыллаахха «Сир бухатыыр. Кини күүһүн толору туһаныахха» диэн, «Кыым» хаһыакка бэчээттэммитэ.

Максим Николаевич саамай таһаарыылаахтык үлэлээбит сиринэн Амма оройуонун ааҕара. Ол курдук, Амма кырыс сирин туһаҕа таһаарыыга улахан үлэни ыыппыта. Республика араас оройуоннарыттан комсомольскай путевканан элбэх ыччат кэлэн үлэлээбитэ. Биэс саҥа бөһүөлэк тутуллубута. 12,5 тыһыынча гектар ходуһа, бааһына оҥоһуллубута. Аҕабыт хайа да оройуоҥҥа үтүө суобастахтык үлэлээн, тыа сирин сайдыытыгар үгүс сыратын биэрэн дьон-сэргэ ытыктабылын, махталын ылыан ылар.

Бу илин эҥэр биэс оройуонугар өр кэмҥэ үлэлээбит буолан, үгүс киһини билэрэ, көрсүбүт билэр киһитин төрдүн-ууһун барытын туоһулаһара. Ону бииргэ сылдьан элбэхтэ истибитим.

Төрөөбүт төрүт дойдутун Мырылатын наһаа ахтара, куруутун ыйыталаһа, сураһа сыппыта. Мырыла нэһилиэгин дьонун төрүччүтүн учуутала Петр Митрофанович Васильев саҕалаабытын ситэрэн-хоторон хас да кинигэ оҥорон таһаарбыта. Нэһилиэгин историятын суруйан хаалларбыта. Иккис дойдутунан эдэр сылдьан үлэлээбит Уус-Алдан Тандатын ааттыыра. «Максим күөлүнэн» киэн туттара.

Ийэбит Чурапчы Төлөйүттэн төрүттээх Попова Александра Максимовналыын 37 сыл ыал буолан, биэс оҕону төрөтөн улааттыннаран олус иллээхтик олорбуттара. Ыарахан ыарыыттан тапталлаах ийэбит күн сириттэн эрдэ күрэммитэ. Аҕабыт иккис кэргэнинээн Өлүөхүмэттэн төрүттээх Секирова Ксения Прокопьевналыын 25 сыл устата өйдөһөн-өйөһөн, олус эйэлээхтик Тулагыга олохсуйбуттара.

Аҕабыт – кырдьаҕас коммунист пенсияҕа да олордор, норуоппар тугу эмит туһалаатарбын диэн толкуйунан, бар дьонугар хаһыат нөҥүө сүбэ-ама биэрэрэ, айылҕаны кэтээн көрөн билгэлиир этэ. Хаһыакка тыа сирин олоҕун, бииргэ алтыспыт доҕотторун, тустуу, уу, сир уо.д.а. тустарынан элбэхтик суруйбута. Чэппиэр аайы саамай күүтүүлээх хаһыатынан «Туймаада» буолара.

Аҕам Максим Николаевич 90 сааһыгар анаммыт кылгас бэлиэтээһиним итинник.

Төрөппүт кыыһа Мария ВАРЛАМОВА.