Дмитрий Данилов – Үөдэй киэн туттуута

Үөдэй нэһилиэгиттэн төрүттээх Дмитрий Максимович Данилов аатынан өрөспүүбүлүкэтээҕи көҥүл тустууга бастыыр иһин күрэхтэһии ыытылынна.  

Биир дойдулаахпыт, сахалартан көҥүл тустууга ССРС бастакы спордун маастара Дмитрий Максимович Данилов аатынан 2008-2009 сыллаах төрүөх уолаттарга улахан өрөспүүбүлүкэтээҕи көҥүл тустууга биирдиилээн уонна хамаанданан бастыыр иһин күрэхтэһии Ньурбабыт улууhугар олунньу ый 3-5 күннэригэр ыытыллан түмүктэннэ.

Дмитрий Данилов 1935 сыллаахха Үөдэй нэһилиэгэр күн сирин көрбүтэ. Кини сахалартан көҥүл тустууга үрдүк ситиhилээх, сахалар бу көрүҥҥэ баарбытын биллэрбит, көҥүл тустууну саҕалааччы албан ааттаах дьону кытта кэккэ сылдьар биир ытыктыыр, холобур оҥостор киhибит.

Кини төрөөбүт-үөскээбит Үөдэй нэhилиэгэ үтүө-мааны үлэhит дьонноох, бэйэтэ туспа историялаах Ньурбабыт улууhугар биир бастыҥ нэhилиэгинэн буолар. Дмитрий Максимович төрөөбүт улууhугар ыытыллыбыт өрөспүүбүлүкэтээҕи күрэххэ Үөдэй нэhилиэгин олохтоохторо, Үөдэй нэhилиэгиттэн төрүттээх дьон, олохтоох дьаhалта, Д.М. Данилов аймахтара биир төһүү күүс буоллулар.

Үөдэй нэhилиэгиттэн төрүттээх дьоннорун-сэргэлэрин инники кэнчээри ыччаттарыгар: Иван Тихоновка, Емельян Ивановка, Александр Ждановка 5000 солкуобай суумалаах сертификаттарынан «Үөдэй нэhилиэгэ» тыа сирин түөлбэтин аатыттан наҕараадалаата.

Онтон Дмитрий Данилов аймахтарын аатыттан Светлана Николаевна уонна Розалия Васильевна Даниловалар 18000 суумалаах сертификаты 75 кг ыйааhыҥҥа бастаабыт Мэҥэ-Хаҥалас улууhун бөҕөһүгэр Артур Слепцовка туттардылар.

Маны сэргэ, 57 кг үөһээ ыйааhыҥҥа муҥутуур кыайыылааҕар Хаҥалас улууhуттан Егоров Ромаҥҥа Үөдэй нэhилиэгиттэн төрүттээх, нэhилиэк олохтоохторун аатыттан сыаналаах игровой приставка (PS5) нэhилиэк баhылыга Мария Николаева туттарда.

Нэhилиэк баhылыга Мария Пудовна Николаева күрэхтэһии туһунан бэйэтин санаатын үллэһиннэ: “Күрэхтэһии үрдүк таhымнаахтык ыытылынна, уопсайынан, бу курдук Ньурба улууһуттан төрүттээх биллэр-көстөр спортсменнарбыт ааттарын үйэтитэн, кинилэр ааттарынан күрэхтэһиилэр, тэрээһиннэр ыытыллыылара кэлэр кэнчээри ыччат оҕолорбутугар биллиилээх дьоммут көрдөрүүлэригэр дьулуһан, киэҥ тутта улааталларыгар улахан суолталаах. Дьон-сэргэ ааттаах-суоллаах спортсменнарбыт ханнык нэһилиэктэн төрүттээхтэрин, кинилэр олорон ааспыт олохторун туһунан билиэхтээхтэр. Ньурбабыт биир киэҥ туттар бөҕөспүт Юрий Андреев бу тэрээһиҥҥэ: “Дмитрий Данилов сахалартан ССРС бастакы маастарын аатын ылбыт бөҕө-таҕа көрүҥнээх улахан спортсмеммыт борцовканан турарын пааматынньык оҥорор киһи» – диэн этиитин сэргии иһиттибит.

Биһиги Үөдэй нэһилиэгэ ытыктыыр дьоммутун-сэргэбитин үйэтитиигэ үгүс элбэх үлэ ыытан, улахан болҕомто уурабыт. Дмитрий Данилов аатын үйэтитиигэ Үөдэйдээҕи оскуола-садка «Киэҥ туттар дьоммут» стендэҕэ кини туһунан оҕолор күннэтэ көрө-истэ сырыттыннар диэн матырыйаал ыйанан турар. 2002 сыллааахха Сергей Корнилов этиитин өйөөн, киэҥ туттар киһибит Дмитрий Данилов аатын нэһилиэкпит биир сүрүн уулуссатыгар иҥэриини олоххо киллэрбиппит.

Маны сэргэ, олохтоох дьаһалта, кулууп, библиотека үлэһиттэрэ түмсэн араас матырыйааллары, хаартыскалары, кини туһунан хаһыакка суруйуулары, ыстатыйалары хомуйан быыстапкалар ыытыллаллар.  

2027 сылга диэри Дмитрий Данилов туһунан дьоҕус кинигэ таһаарар былааннаахпыт. Кини олорон ааспыт олоҕун, ситиһиилэрин, оҕо спордун сайдыытыгар кылаатын киллэрбитин дьон-сэргэ, инники кэнчээри ыччат билиэх тустаах. 

2002 сыллаахха биир дойдулаахтарбыт С.Д. Гаврильев, В.Д. Тихонова «Бу курдук улахан ааттаах-суоллаах спортсмеммыт аатынан күрэхтэһии ыытыллара буоллар» – диэн бэйэлэрин санааларын этэн тураллар. Бу кинилэр эппит санаалара олоххо киирэн, бу курдук улахан республиканскай первенство ыытыллыбытыттан Варвара Давыдовна сүрдээҕин үөрэн, бу күрэххэ Үөдэйдэр ааттарыттан бириис туруорарга бэйэлэрин кылааттарын киллэристилэр.

Онон, бу курдук Ньурбабыт улууһугар Дмитрий Данилов аатынан маҥнайгытын биһиги улууска ыытыллыбыт күрэхтэһии буолбутуттан, биһиги Үөдэй нэһилиэгин олохтоохторо, Үөдэйтэн төрүттээх дьон, Дмитрий Максимович дьоно-сэргэтэ, аймахтара сүрдээҕин үөрдүбүт. Баҕарбыт биир санаабыт туолан, кэлбит ыалдьыттар күрэхтэһиини үрдүк таһымҥа сыаналаан барбыттарыттан, биһиги кини биир дойдулаахтара икки бүк үөрэн, санаабыт көнньүөрдэ. Өссө да инникитин биллиилээх дьоммутун-сэргэбитин ааттатан Ньурбалар 2027 сылга ыытыллар Саха сирин норуоттарын оонньуутун үрдүк таһымҥа ыытыахпыт диэн бигэ эрэллээхпит».

Бу курдук, Үөдэй нэһилиэгэ бүттүүн, нэһилиэк баһылыга Мария Пудовна барыларын түмэ тардан, нэһилиэктэрин дьонун-сэргэтин ытыктыылларын, кинилэр ситиһиилэринэн киэҥ тутталларын, республикатааҕы оҕолорго көҥүл тустууга күрэхтэһиитигэр бэйэлэрин биир сүдү кылааттарын киллэрдилэр.

Динара АЛЕКСЕЕВА.