Михаил Тарскай: “Дьоҥҥо үтүөнү оҥорорбуттан дьоллонобун” 

Хаһыат иһинэн футболга тэриллэр конкурска ким бириис туруоруон сөбүн туһунан кэпсэтиигэ, бииргэ үлэлиир дьонум “Медведь” спортивнай таҥас маҕаһыынын сүбэлээбиттэрэ. Онон маҕаһыын салайааччытын кытта тута телефонунан билсэн, кини сөбүлэҥин ылан, болдьоһон баран, Дьокуускай куорат 203-с түөлбэтигэр баар маҕаһыыҥҥа тиийдим.

Эдэр, эрчимнээх, спортивнай көрүҥнээх сэргэх сирэйдээх-харахтаах киһи эйэҕэстик көрүстэ. Михаил Тарскай диэн эбит. “Медведь” маҕаһыын үс павильоннаах, бастакыта – спортивнай таҥас, иккиһэ – булт таҥаһа, үсүһэ – атах таҥаһа. Чэ бээ, Михаил ону бэйэтэ саас-сааһынан билиһиннэрэрин, кэпсиирин ааҕыҥ.

– Михаил, бастатан туран, үлэҕин-хамнаскын билиһиннэр эрэ.

– Маҕаһыыммыт үлэлээбитэ үһүс сыла. Бастаан булт таҥаһыттан саҕалаабыппыт. Онтон салгыы спортивнай таҥаска ылсыбыппыт. Таҥаспыт үксэ Кытай Гуанчжоутуттан уонна Турцияттан аҕалыллар. Оннук табаардары олохтоох рынокка булбаккын. Биһиги атыттартан уратыбыт итиннэ сытар. Иккис павильоммут – булчуттарга аналлаах. Онно Росгвардия спецтанастара эмиэ киирэр. Ол курдук, биһиги маҕаһыыммытыттан ОМОН, СОБР, УФСИН, Лесоохрана о.д.а. структуралар дьонноро таҥналлар. Этэргэ дылы, дьыл ханнык баҕарар кэмигэр сөп түбэһиннэрэн, таҥастары-саптары аҕаларга соруктанабыт.

Билэргит курдук, Дьокуускайга булт маҕаһыыннара элбэхтэр. Ол иһин биһиги олорго маарыннаабаты, атыны аҕаларга дьулуһабыт. Атыыбыт хамаҕатык барар. Тоҕо диэтэххэ, сыанабыт удамыр.

– Ити, истиэнэҕэ көрдөххө, маҕаһыын аатыгар махтал суруктар элбэхтэр эбит…

– Ситиһиибит диэн, дьоҥҥо көмөлөһөбүт. Спонсордааһыҥҥа, куоракка ырааһырдыынан дьарыктанар Антон Васильевы кытта сибээстэһэн, кыаммат ыалларга күүс-көмө, өйөбүл буолан, бородууктанан эҥин көмөлөһөбүт. «Үтүө санаа долбуура» диэн, Петр Черкашин саҕалаабыт хамсааһыныгар кыттыспыппыт. Спорт эйгэтигэр доҕотторум элбэхтэр. Ол иһин күрэхтэһиилэргэ, араас тэрээһиннэргэ көрдөстөхтөрүнэ – аккаастаабаппыт.

Аҥардас соторутааҕыта улуу тренербит Дмитрий Петрович Коркин тустууга турнирыгар, Алексей Никифоров кэриэһигэр хапсаҕай түһүлгэтигэр – бирииһинэн көмөлөспүппүт. Байыаннай дьайыы бэтэрээннэригэр, “Боотурдарга” эмиэ көмөлөспүппүт. Бэйэбититтэн чугас, ыаллыы баар, саҥа аһыллыбыт бокса оскуолата күрэхтэһии тэрийбитигэр кыттыспыппыт. Ити курдук, спорка төһө кыалларынан куруук көмөлөһө сатыыбыт.

Кырдьык, биһиэхэ, көмөлөспүт дьоммутуттан элбэх махтал суруктар кэлэллэр. Ити өссө сорҕото эрэ ыйанан турар. Санааҕа наһаа үчүгэй. Үтүө санааттан киһи чэпчиир, дуоһуйууну ылар. Кимиэхэ эмэ тугу эрэ көмөлөстүҥ – туох эрэ суолталаахха, туһалаахха барар эбит диэн саныыгын. Уопсайынан, дьарыгырар уонна кыахтаах буоллаххына, дьоҥҥо-сэргэҕэ көмөлөһө сылдьыбытыҥ ордук эбит.

– Бээрэ, маҕаһыыҥҥыт аата тоҕо «Медведь» диэний?

– Бастаан үлэбин тутууттан саҕалаабытым. Кыра тэрилтэ тэринэн. Онно бэчээппэр хайалар ойууларын оҥотторбутум. Тоҕо диэтэргит, биһиэхэ ыраахтан өрүс уҥуор Дьааҥы хайалара көстөллөр. Хайаан да индивидуальнай предприниматель буоллаххына эрэ салгыы үлэлэһэбит диэннэр, хайдах эмэ отчуоту оҥорор инибит диэн баран түһүнэн кэбиспиппит. Аны бэчээккэ тугу эмэ толкуйдаабыт киһи диэн баран, өйбөр тоҕо эрэ аар айылҕа хаһаайына – эһэ киирбитэ. Биһиги республикабытыгар араас омук дьоно мустан олорор. Онон барыларыгар өйдөнүмтүө буоллун диэн, маҕаһыыммын «Медведь» диэн ааттаабытым.

Бэрт кыраттан саҕалаабыппыт. Кыракый хостон саҕалаан, билигин кэҥээн, 150 кв м иэннээх сири маҕаһыын оҥостон олоробут. Баҕа санаам баһаам. Хас биирдии киһи бэйэтин олоххо суолун булуохтаах. Туохтан да чаҕыйбакка иннин диэки хорсуннук баран иһиэхтээх. Тэрилтэ тэринэн баран, араас ыарахаттарга киирэ сылдьыбытым. Ол гынан баран, ону эрдээхтик туораабытым.

– Михаил, эн хантан төрүттээххиний?

– Уус Алдан саамай уһук нэһилиэгиттэн сылдьабын. Сааһын-күһүнүн айан суола быстар дойдутуттан – Түүлээхтэн. Алдан өрүс үрдүгэр турар 500-кэ нэһилиэнньэлээх бөһүөлэк. Маннык сиргэ төрөөбүт-үөскээбит буоламмын, бултуурбун-алтыырбын сөбүлүүбүн. Былырыын Түүлээххэ ойуур баһаара туран, улахан аймалҕан тахсыбытыгар, тута маҕаһыыммыт аатыттан бэйэбит көмөбүтүн – үлэ таҥастарын, бородуукта ыыппыппыт. Ити курдук, Горнай Маҕараһыгар баһаар турбутугар эмиэ көмөлөспүппүт. Уонна манна, 203-с микро-оройуоҥҥа дворниктары өйөөбүппүт. Итинтэн сиэттэрэн, киһи иһиттэн санаа кэлэр дии, аны биир эйэҕэс майгылаах, ыраас туттуулаах уборщицаҕа тэрилтэм аатыттан сертификат биэрбитим.

Хапсаҕайдьыт Николай Николаевка, «Силим» тутуу тэрилтэтин кытта бииргэ кыттыһан, күрэхтэһиигэ бэлэмнэнэригэр өйөөбүппүт. Кини ханна да сырыттар биһигини маҕаһыыммытын көрдөрөр, кэпсиир, биир тылынан, рекламалыыр. Ити курдук биллиилээх спортсменнар: Дыгын оонньуутун муҥутуур кыайыылааҕа Егор Филипповы, хапсаҕайдьыт Игнат Андросовы, многоборецтар Николай Матаннановы, Владимир Федоровы, уо.д.а. кытта бэйэ-бэйэбитигэр көмөлөсүһэн бииргэ үлэлэһэбит. Спорт эйгэтиттэн өссө Виктор Рассадины, Владимир Егоров, Александр Халыев, Юрий Старостин, Игорь Софронеев, Андрей Захаров, Артем Варданян, Игнат Чомчоев, Иван Охлопков, Федор Огоюкин (ММА) уо.д.а. биллиилээх спортсменнары кытта доҕордоһобун.

– Оттон бэйэн спорка сыһыаныҥ хайдаҕый?

– Оскуолаҕа үөрэнэ сырыттахпытына бөһүөлэкпитигэр арочнай спортивнай саала оҥоһуллубута. Онно тустуу секцията баара. Биһиги трико, борцовка ылынан, бэйэбит икки ардыбытыгар күрэхтэһэн испиппит. Ол эрээри, саалабыт баһаарга умайан хаалбыта. Онон оҕо сылдьан сүгүн аҕай дьарыктаммакка, күрэхтэспэккэ хаалбытым. Ол гынан баран, бэйэм эппин-хааммын, күүспүн-уохпун эрчийэрбин тохтоппотоҕум. Коллежка үөрэнэ сылдьан сүүрэр этим.

Кэнники Новосибирскайга экономист үөрэҕин бүтэрбитим. Хоту, Депутатскайга үлэлии сылдьыбытым. Онон олох тургутуутун ааспытым диэххэ сөп. Билигин кэргэннэнэн, оҕолонон, дьиэлэнэн-уоттанан да баран, спортивнай саалаҕа эрчиллэ барыахпын наһаа баҕарабын даҕаны, бириэмэ олох суох курдук. Хата үлэбинэн закупка Москваҕа тиийдэхпинэ, киэһэтин тренажернай саалаҕа абонемен атыылаһан, хайаан да эрчиллэбин.

Спорка сыһыаным туһунан салгыы эттэххэ, үөрэхпин бүтэрэн баран кэргэним дойдутугар Хаҥаласка сахалыы многоборье күрэхтэһиилэригэр кытта сылдьыбытым. Ол курдук, хапсаҕайга, мас тардыһыытыгар, таас көтөҕүүтүгэр бириистээх миэстэҕэ кииртэлиир этим.

Бурятия биллиилээх бөҕөһө Арсалан Будожапов эмиэ спортивнай таҥаһы атыылыыр маҕаһыыннаах. Кинини кытта билсэбин. Иккиэн биир сиртэн хааччыллар буоламмыт, атыылыыр таҥаспыт биир.

– Билигин дьон эһигиттэн ордук тугу атыылаһыан сөбүй?

– Эппитим курдук, биһиги нэһилиэнньэ орто араҥатыгар анаан үлэлиибит, сыанабыт эмиэ онно дьүөрэлээн. Дьыл билиҥҥи кэмигэр дьон биһигиттэн сүрүннээн кыһыҥҥы таҥастары атыылаһыахтарын сөп. Холобур, кыһыҥҥы көстүүмнэри. Комбинизон уонна үөһэ өртө куртка. Сылааһы тутар истээхтэр. Ону дьон сөбүлээн атыылаһар. Сыаната да сөбүгэр – 6500 солк. Этэргэ дылы, урукку сыанатынан атыылыы турабыт. Уонна термо-таҥастар бааллар. Саппыкылар. Оттон спортивнай маҕаһыыммытыгар кыһыҥҥы көстүүмнэр атыыланаллар. Ыйга, киллэрбит үппүтүттэн көрөн, дьоҥҥо көмөлөһөрбүтүн умнубаппыт.

Бу күннэргэ, Антон Васильев сүбэтинэн, Сайсары оройуонугар ыарахан олохтоох соҕотох ийэҕэ көмө оҥоро барар былааннаахпын. Итиэннэ биир дойдулаахтарбар, уһуйаан оҕолоругар Саҥа дьыллааҕы бэлэх оҥорор соруктаахпын. Оҕолор испииһэктэрин ылбытым. Киһи итинник көмөлөстөҕүнэ – үлэтэ таһаарыылаах буолар эбит. Оннукка биһигини ийэлээх аҕабыт үөрэттэхтэрэ дии.

– Биһиги Михаиллыын кэпсэтэр кэммитигэр маҕаһыыҥҥа элбэх киһи киирэн – ким көрдө, ким атыыласта. Санааҕа үчүгэй, омос көрдөххө, маҕаһыын куорат кииниттэн тэйиччи баарын иһин, дьоннор син сылдьаллар эбит диэн санааҕа кэллим.

Михаил, үлэҕитигэр ситиһиилэри баҕарабыт уонна биһиги көрдөһүүбүтүн ылынан, конкурс кыайыылаахтарыгар бириис туруорбуккутугар улаханнык махтанабыт!

Сэһэргэстэ Петр ПАВЛОВ.

Ааптар хаартыскаҕа түһэриитэ.